Po zmarłym z mocy prawa dziedziczą jego najbliżsi krewni. Spadkodawca może jednak pozbawić rodzinę praw do spadku, umieszczając w testamencie wyraźny zapis.

Czy pominięcie w testamencie pozbawia praw do spadku

Aby skutecznie wydziedziczyć osoby, które z mocy prawa dziedziczą po zmarłym, nie wystarczy pominąć ich przy sporządzaniu testamentu. W takim przypadku nie mamy do czynienia z wydziedziczeniem, lecz jedynie z pominięciem. Oznacza to, że osoba niewymieniona w testamencie, a należąca do kręgu spadkobierców ustawowych po śmierci spadkodawcy może żądać zachowku. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem trzech lat od ogłoszenia testamentu. Należy jednak pamiętać, że zachowek stanowi mniejszą część spadku niż ta, która przypadałaby dla niej w ramach dziedziczenia ustawowego. Warto także zaznaczyć, że krąg osób uprawnionych do zachowku jest węższy niż krąg spadkobierców ustawowych. Żądać zachowku mogą tylko zstępni (dzieci, wnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Ustawodawca nie dał więc takiego uprawnienia rodzeństwu spadkodawcy.

Czy trzeba wskazywać przyczyny wydziedziczenia?

Aby wydziedziczenie wywołało skutki prawne, spadkodawca powinien zapisać w testamencie przyczynę wydziedziczenia i określić ją w taki sposób, aby nie budziła wątpliwości. Przyczyna ta musi być prawdziwa. Nieważne będzie wydziedziczenie, jeżeli spadkodawca wskazał w testamencie nieistniejący powód pozbawienia spadkobiercy praw do zachowku. Trzeba pamiętać, że wydziedziczenie powinno być dokonane bezwarunkowo. Nie należy również ograniczać jego skuteczności terminem. Nieważność wydziedziczenia powoduje, że wprawdzie wskazana osoba nie dziedziczy z mocy ustawy, ale może domagać się zachowku. Wydziedziczyć spadkobiercę można tylko całkowicie. Nie można więc wydziedziczyć kogoś tylko częściowo.

Czy każde zachowanie spadkobiercy uzasadnia wydziedziczenie?

Przepisy prawa jasno określają, z jakich przyczyn spadkobierca może pozbawić swoich najbliższych krewnych prawa do zachowku. Spadkodawca może tego dokonać w trzech przypadkach. Po pierwsze, może to zrobić, gdy uprawniony do zachowku wbrew woli zmarłego postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami życia społecznego. Kolejnym powodem jest dopuszczenie się przez niego względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Ostatnią przyczyną wydziedziczenia może być uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych.

Kiedy wydziedziczenie nie wywoła skutków prawnych?

Aby wydziedziczenie było prawnie skuteczne, ważny musi być przede wszystkim testament, w którym zostało zamieszczone. Za nieważny można uznać m.in. taki testament, który został sporządzony przez osobę pozbawioną zdolności do czynności prawnych (np. chorą psychicznie). Nie wywoła skutków prawnych także testament, który został sporządzony pismem ręcznym, ale spadkobierca nie złożył pod nim własnoręcznego podpisu. Ważny będzie testament, który nie będzie opatrzony datą jego sporządzenia. Brak daty nie pociąga bowiem za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie budzi on wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do tego, który z testamentów (napisanych przez tę samą osobę) jest wcześniejszy, a który późniejszy.