Sprawy rozpoznawane przez różne składy sędziowskie nie nadają się do połączenia, nie można więc ich rozpoznawać w jednym postępowaniu – uchwalił wczoraj Sąd Najwyższy.
Wnioskodawca wniósł o ustalenie miejsca pobytu swojej małoletniej córki. Wskazywał, że matka wyjechała z dzieckiem do Wielkiej Brytanii, gdzie związała się z innym mężczyzną, a teraz wszyscy zamierzają opuścić Europę i przeprowadzić się na Bliski Wschód.
W odpowiedzi na wniosek matka zgłosiła własne żądanie ograniczenia władzy rodzicielskiej ojca. W takiej sytuacji sąd połączył obie sprawy w celu łącznego ich prowadzenia.
Sąd rejonowy oddalił wniosek ojca i ograniczył jego władzę rodzicielską. Ojciec wniósł więc apelację. Sąd okręgowy, który ją rozpoznawał, powziął jednak poważne wątpliwości co do właściwości składu sądu pierwszej instancji, orzekającego w tej sprawie.
Zgodnie bowiem z ogólną zasadą ustanowioną w art. 47 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.), w pierwszej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Zasada ta ma zastosowanie również w postępowaniu nieprocesowym. Takim przepisem szczególnym jest z kolei art. 509 k.p.c., mówiący, że sprawy o przysposobienie, o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej w pierwszej instancji sąd rozpoznaje w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
Przestrzeganie tych zasad ma duże znaczenie, ponieważ rozpoznanie sprawy przez niewłaściwy skład sędziowski prowadzi do stwierdzenia nieważności postępowania.
Jak wskazał sąd pytający, kwestia właściwego składu sądu w sprawach dotyczących małoletnich jest problemem o szerokim zasięgu. Za łącznym rozpoznaniem powództw przemawiał zazębiający się ich zakres i względy ekonomii procesowej, np. jedna opinia biegłych, dopuszczenie dowodu z zeznań świadków, zlecenie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego oraz dobro dziecka.
Sąd Najwyższy orzekł jednak, że pomimo względów celowościowych rozpoznanie łączne sprawy z wniosku jednego rodzica o ustalenie miejsca pobytu dziecka ze sprawą z wniosku drugiego o ograniczenie władzy rodzicielskiej jest niedopuszczalne.

Uchwała Sądu Najwyższego z 23 maja 2012 r., sygn. akt III CZP 21/12.