Osoba, która spowodowała wypadek komunikacyjny i w procesie karnym nakazano jej naprawienie szkody, może domagać się od ubezpieczyciela zwrotu zapłaconego świadczenia z polisy OC.

Anna W. spowodowała wypadek samochodowy i wyrokiem karnym została skazana na rok i cztery miesiące pozbawienia wolności z zawieszeniem wykonania kary na cztery lata oraz zapłatę 35 tys. zł na rzecz poszkodowanego jako naprawienie szkody. Z kwoty tej zapłaciła 10 tys. zł. W dacie wypadku była ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej w Towarzystwie Ubezpieczeń Wzajemnych „TUZ”, wobec tego domagała się od ubezpieczyciela zwrotu zapłaconej kwoty. Ponieważ Towarzystwo odmówiło, skierowała sprawę do sądu.

Obowiązki ubezpieczyciela

Sąd I instancji oddalił powództwo. Stwierdził, że nałożony na powódkę w procesie karnym obowiązek naprawienia szkody jako jeden ze środków karnych pełni funkcję penalną. Natomiast art. 822 par. 1 kodeksu cywilnego, mówiący, jakie obowiązki dla ubezpieczyciela wynikają z umowy OC nie można wykładać tak, by umowa miała w każdym wypadku chronić również sprawcę szkody przed obowiązkiem jej naprawienia przez przyznanie mu roszczenia regresowego. Anna W. odwołała się, a w odpowiedzi pozwany ubezpieczyciel podniósł, że odpowiedzialność gwarancyjna zakładu ubezpieczeń ma charakter czysto cywilny i dlatego nie ma podstaw do nałożenia na niego obowiązku wykonania ciążących na ubezpieczonym sprawcy środków karnych.

W trakcie rozpatrywania apelacji sąd uznał, że w sprawie wystąpił problem prawny i zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem, czy sprawca wypadku komunikacyjnego, na którego w procesie karnym nałożono obowiązek naprawienia szkody na podstawie art. 46 par. 1 kodeksu karnego wb zw. z art. 39 pkt 5 k.k. może domagać się od ubezpieczyciela, z którym łączy go umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwrotu zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego świadczenia?

W uzasadnieniu pytania podkreślił, że obowiązek naprawienia szkody może zostać orzeczony również wyrokiem karnym na podstawie wymienionych wyżej przepisów k.k. Wynika z nich, że na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej sąd orzeka obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Zdaniem sądu apelacyjnego stosowanie środków karnych budzi jednak wątpliwości praktyczne w ich relacji do odpowiedzialności gwarancyjnej zakładu ubezpieczeń, a SN w swym orzecznictwie nie rozstrzygnął do tej pory wprost przedstawionego zagadnienia prawnego.

Szkody komunikacyjne

W odpowiedzi Sąd Najwyższy podjął następującą uchwałę: Sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody (art. 46 par. 1 w zw. z art. 39 pkt 5 k.k.), może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego.

Sygn. akt III CZP 31/11

Odpowiedzialność gwarancyjna

Z art. 822 par. 1 kodeksu cywilnego wynika, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkodę wyrządzoną osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.