Jeżeli majątek wspólników spółki cywilnej obejmuje nieruchomość albo prawo wieczystego użytkowania, to wystarczającą podstawą do wykreślenia go z księgi wieczystej jest pisemne oświadczenie wspólnika o wypowiedzeniu udziału z podpisem notarialnie poświadczonym.
Pierwszy prezes Sądu Najwyższego zwrócił się do Izby Cywilnej SN z wnioskiem o podjęcie uchwały w kwestii wywołującej rozbieżności w wykładni prawa. Zapytał, czy wypowiedzenie udziału wspólnika w spółce cywilnej w przypadku, gdy majątek wspólny wspólników tej spółki obejmuje nieruchomość bądź prawo użytkowania wieczystego nieruchomości, wymaga formy aktu notarialnego? Czy też – dla wywołania skutku prawnego, w postaci wykreślenia w księdze wieczystej jako uprawnionego wspólnika, który wypowiedział udział – jest forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym?
W uzasadnieniu podkreślono, że w orzecznictwie nie ma w tej kwestii jednomyślności. I tak przykładowo w wyroku z 4 kwietnia 2008 r. (I CSK 475/07) stwierdzono, że wystąpienie ze spółki cywilnej, w której wspólnikom przysługuje współwłasność łączna nieruchomości, wymaga zachowania formy szczególnej obowiązującej przy przeniesieniu własności nieruchomości, a więc formy aktu notarialnego. Przemawia za tym wzgląd na bezpieczeństwo obrotu, bo stwarza to większe prawdopodobieństwo, że nowy właściciel zostanie ujawniony w księdze wieczystej. Tezę przeciwną zawarto przede wszystkim w postanowieniach z 14 stycznia 2005 r. (III CK 177/04 i III CK 179/04).
Ustalono tam, że do dokonania wpisu w księdze wieczystej zmiany właściciela nieruchomości, wynikającej z oświadczenia właściciela o wystąpieniu ze spółki cywilnej, niezbędne jest zachowanie formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. W uzasadnieniach podkreślono, iż bezsporne jest, że do nabycia nieruchomości przez wspólników spółki cywilnej konieczne jest zawarcie, pod rygorem nieważności – umowy przeniesienia własności nieruchomości w formie aktu notarialnego. Jednak bezpodstawne jest żądanie takiej formy również przy wypowiedzeniu przez wspólnika udziału w spółce. Przedstawione przeciwstawne poglądy znajdują także oparcie w doktrynie, która – jak stwierdza pierwszy prezes SN – nie zajęła dotychczas w tej kwestii wyraźnego stanowiska.
W odpowiedzi na te wątpliwości skład 7 sędziów Izby Cywilnej SN podjął następującą uchwałę: Jeżeli majątek wspólników spółki cywilnej obejmuje nieruchomości albo prawo wieczystego użytkowania, wystarczającą podstawą wykreślenia w księdze wieczystej wpisu wspólnika występującego ze spółki jest jego oświadczenie o wypowiedzeniu udziału w spółce złożone na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym (art. 31 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 ze zm.).
SYGN. AKT III CZP 135/10
Forma czynności prawnej
Z art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wynika, że wpis może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu.