17 kwietnia 2016 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która diametralnie zmienia model tzw. kontroli abstrakcyjnej niedozwolonych postanowień z wzorców umownych - pisze adw. Joanna Adamczyk z kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy.

Zniesiony zostaje dotychczasowy model kontroli sądowej, sprawowanej przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK), przebiegającej wedle przepisów procedury cywilnej (dotychczasowe przepisy 47936 i n. k.p.c. regulujące postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, zostają uchylone). W miejsce modelu kontroli sądowej wprowadzony zostaje mechanizm kontroli dokonywanej w postępowaniu administracyjnym przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( nowy dział III a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów ).

W u.o.k.k. wprowadzono zakaz stosowania we wzorcach umów niedozwolonych postanowień, o których mowa w art. 3851 par. 1 kodeksu cywilnego (czyli postanowień, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy).

Prezes UOKiK będzie wydawać decyzje o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolony oraz zakazywać jego wykorzystywania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 23a u.o.k.k. W decyzji zawarta będzie treść niedozwolonego wzorca. Organ będzie mógł w niej określić również środki mające na celu usunięcie trwających skutków naruszenia zakazu, a zwłaszcza zobowiązać przedsiębiorcę do poinformowania konsumentów o uznaniu za niedozwolone postanowienia jego wzorca, czy też do złożenia odpowiedniego oświadczenia.

Wydając decyzję zakazującą prezes UOKiK będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę w wysokości do 10 proc. obrotu (art. 106 ust. 1 pkt 3a u.o.k.k.). Przedsiębiorca może uniknąć sankcji, jeśli przed wydaniem decyzji zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań, zmierzających do zakończenia naruszenia lub usunięcia jego skutków. W takim przypadku, prezes UOKiK może wydać decyzję zobowiązującą przedsiębiorcę do wykonania tych - w praktyce uzgodnionych z organem - zobowiązań. Wydając decyzję zobowiązującą prezes UOKiK nie może nałożyć na przedsiębiorcę kary.

Stosownie do art. 23d u.o.k.k. prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.

Postępowanie prowadzone jest z urzędu, ale wymienione w art. 99a u.o.k.k. podmioty, m.in. konsumenci czy organizacje konsumenckie, mogą złożyć pisemne zawiadomienie. Podmioty te, na swój wniosek, mogą zostać dopuszczone przez organ do udziału w postępowaniu jako „podmiot zainteresowany”. Dopuszczony podmiot zainteresowany może składać wyjaśnienia i dokumenty, ma dostęp do akt, ale nie ma prawa złożenia odwołania od decyzji.

Postępowanie powinno, co do zasady, zakończyć się przed upływem 4 miesięcy (na wyrok SOKiK trzeba było, w ostatnim czasie, czekać 1,5-2 lat). Stronie postępowania (przedsiębiorcy) przysługiwać będzie od decyzji odwołanie do SOKiK-u.

Postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie będzie wszczynane, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynęły 3 lata.

Ustawa nie przewiduje dalszego prowadzenia rejestru klauzul uznanych za niedozwolone. Publikowane będą decyzje prezesa UOKiK wraz z uzasadnieniem.

adw. Joanna Adamczyk z kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy