Nie kończy się zamieszanie wywołane postanowieniem SN z 28 marca 2013 r. (sygn. III CSK 174/13), w którym wskazał on, że „służebność przesyłowa ma zapewnić przedsiębiorcy stabilny tytuł do korzystania z urządzeń, o jakich jest mowa w art. 49 par. 1 kodeksu cywilnego (służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych podobnych – red.).
Co do zasady taka służebność ma obciążać nieruchomość, a nie ustanowione na niej prawo użytkowania wieczystego. Dlatego przedsiębiorcy korzystającemu z urządzeń przesyłowych przysługuje roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w stosunku do właściciela nieruchomości (art. 3051 par. 1 k.c.) i właściciel nieruchomości może też żądać od przedsiębiorcy wynagrodzenia za ustanowienie służebności (art. 3052 par. 1 k.c.)”.
Orzeczenie to stało się bardzo medialne i szybko przeniosło się do pism pełnomocników i na sale sądowe. Sam spotkałem się z wyrokami sądów rejonowych oddalającymi wnioski o ustanowienie służebności przesyłu, które złożone zostały przez użytkowników wieczystych. Również po stronie przedsiębiorstw przesyłowych pojawiły się wątpliwości co do skuteczności dotychczas ustanowionych służebności, w sytuacji gdy drugą stroną umowy był użytkownik wieczysty.
W postanowieniu z 22 kwietnia 2015 r. (sygn. III CZP 5/15) Sąd Najwyższy wprost odniósł się do tych wątpliwości, wskazując, że „służebnością gruntową może być obciążona nie tylko nieruchomość gruntowa, lecz także użytkowanie wieczyste gruntu oraz że służebność taka może być ustanowiona na rzecz użytkownika wieczystego”.
Analizując to postanowienie oraz jego znaczenie dla omawianego zagadnienia, wskazać należy również formę, w jakiej Sąd Najwyższy odniósł się do poprzedniego orzeczenia (III CSK 174/13). Otóż postanowienie kwietniowe (III CZP 5/15) jest konsekwencją pytania prawnego zadanego przez jeden z sądów okręgowych. Formalnie Sąd Najwyższy odmówił jednak podjęcia uchwały, dając tym samym sygnał, że kwestia możliwości ustanawiania ograniczonych praw rzeczowych na prawie użytkowania wieczystego nie budzi poważnych wątpliwości ze względu na utrwaloną linię orzecznictwa SN.
Uzupełniająco wskazać należy, że niedawne postanowienie (III CZP 5/15) dotyczyło służebności drogi koniecznej, a więc służebności gruntowej. Służebność przesyłu jest zaś odrębnym typem obciążenia, do którego przepisy o służebnościach gruntowych stosuje się jedynie odpowiednio. Jeżeli SN dopuszcza możliwość ustanowienia służebności drogi koniecznej na prawie użytkowania wieczystego, to – w moim przekonaniu – tym bardziej dopuszczalne wydaje się ustanowienie służebności przesyłu na takim prawie. Ten rodzaj służebności jest bowiem słabiej związany z własnością gruntu niż opisywana służebność gruntowa.