Prokuratura Krajowa przyznaje, że Straż Graniczna nie może karać za brak dokumentów osób przekraczających granicę w strefie Schengen. Artykuł 49a kodeksu wykroczeń stanowi, że kto wbrew przepisom przekracza granicę państwową, podlega karze grzywny; art. 264 par. 2 kodeksu karnego przewiduje z kolei karę do trzech lat więzienia, jeśli takie przekroczenie granicy nastąpiło z użyciem przemocy, groźby lub podstępu.
Jak przypomina jednak Zbigniew Siejbik, dyrektor departamentu postępowania sądowego Prokuratury Krajowej, granice wewnętrzne strefy Schengen mogą być przekraczane bez dokonywania odprawy granicznej. – Bez znaczenia jest obywatelstwo osoby przekraczającej granicę. Nadal obowiązuje jednak art. 14a ustawy o ochronie granicy państwowej (Dz.U. z 2015 r. poz. 930). Zgodnie z nim przekroczenie granicy państwowej, w tym granicy wewnętrznej strefy Schengen, może nastąpić wyłącznie przez wyznaczone przejście graniczne – mówi prokurator Siejbik.
– Nasuwało to wątpliwości, czy przy przekraczaniu granicy istnieje wymóg posiadania dokumentów uprawniających do tego. Nie było też jasne, czy osoba, która przekracza granicę wewnątrz strefy Schengen bez dokumentu, dopuszcza się wykroczenia z art. 49a par. 1 k.w. – dodaje.
Do tej pory Prokuratura Generalna stała na stanowisku, że przekroczenie granicy państwowej będącej granicą wewnętrzną UE przez osobę nieposiadającą dokumentu uprawniającego do jej przekraczania stanowić może wykroczenie z art. 49a k.w. lub występku z art. 264 par. 2 k.k. Stanowisko prokuratury zmieniło się po wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2016 r. (sygn. akt V KK 100/16). Sędziwie wskazali, że przekroczenie granicy wewnętrznej w rozumieniu kodeksu granicznego z Schengen, bez posiadania dokumentów, nie stanowi wykroczenia. Do udowodnienia wykroczenia niezbędne jest bowiem wskazanie przepisów, które zostały naruszone.
– Tymczasem zarówno art. 14, jak i 14a ustawy o ochronie granicy państwowej nie wymaga w takim przypadku posiadania jakichkolwiek dokumentów. Kodeks graniczny z Schengen zezwala na przekraczanie granicy wewnętrznej w każdym miejscu i bez dokonywania kontroli. Przychylić się należy zatem do stanowiska Sądu Najwyższego, że brak dokumentów nie stanowi wykroczenia – tłumaczy Zbigniew Siejbik.
Czy oznacza to, że Straż Graniczna nie ma możliwości kontroli tożsamości osób przekraczających granicę wewnętrzną? – Oczywiście nie. Uprawnienia do kontroli tożsamości osób przez funkcjonariuszy Straży Granicznej wynikają z ustawy o Straży Granicznej (art. 11 ust. 1 pkt 4). Kontrola ta nie musi jednak odbyć się poprzez legitymowanie. Możliwe są również inne formy, np. poprzez potwierdzenie tożsamości przez inne osoby – wskazuje prokurator.