Kilka lat temu kupiliśmy dom murowany, wolno stojący na niewielkiej działce. Został zbudowany w 1937 roku, ale nie był wpisany do rejestru zabytków – mówi pani Bożena. – Sprawdziliśmy to dokładnie w rejestrze zabytków naszego województwa, nie mamy też żadnej adnotacji na ten temat w księdze wieczystej. Kiedy jednak rozpoczęliśmy przygotowania do generalnego remontu, w gminie powiedziano nam, że dom jest zabytkowy i każda ingerencja w jego kształt wymaga zgody konserwatora. Czy to możliwe, by ktoś wpisał na listę zabytków dom bez naszej wiedzy – pyta czytelniczka.
Wydaje się mało prawdopodobne, by wpis do rejestru zabytków nastąpił bez wiedzy właściciela budynku. Z zasady następuje on bowiem na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Wydanie takiej decyzji powinno poprzedzić postępowanie administracyjne, w trakcie którego zostaje zgromadzona dokumentacja uzasadniająca wpis. Powinny zostać do niej włączone materiały archiwalne, opinie, ekspertyzy, protokół z oględzin zabytkowej nieruchomości itp.
Postępowanie o wpis na listę zabytków nieruchomości można wszcząć z urzędu, wtedy inicjatorem jest wojewódzki konserwator zabytków, albo na wniosek osób lub instytucji, które mają w tym interes prawny. Są to właściciel nieruchomości, jej użytkownik wieczysty, a także stowarzyszenia i organizacje społeczne, których zadaniem statutowym jest ochrona dziedzictwa kulturowego.
O wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie wpisu do rejestru zabytków z urzędu wojewódzki konserwator zabytków zawiadamia pisemnie wszystkich zainteresowanych (a więc przede wszystkim właściciela), za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Właściciel ma prawo do uczestniczenia w każdym etapie postępowania administracyjnego. Może wziąć udział w oględzinach, o których powinien być powiadomiony z co najmniej siedmiodniowym wyprzedzeniem, musi mieć możliwość zapoznania się ze zgromadzoną dokumentacją, w tym z opiniami ekspertów. W trakcie całego postępowania ma również prawo do zgłaszania uwag, wątpliwości lub zastrzeżeń.
Postępowanie kończy decyzja administracyjna, od której przysługuje odwołanie w terminie 14 dni od doręczenia. Jeśli nikt się nie odwoła, po upływie tego terminu decyzja staje się ostateczna i zostaje ogłoszona w dzienniku urzędowym województwa, a wpis do rejestru zabytków ujawniony w księdze wieczystej nieruchomości.
Podstawa prawna
Art. 6, art. 10 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1446). Art. 31, art. 107, art. 127 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23).