Nie można zakazać aktywistom pro life rozdawania ulotek przed kliniką, w której przeprowadza się aborcję. Nawet jeśli w ich broszurach znajdują się odwołania do Holokaustu oraz prywatne dane lekarzy dokonujących zabiegu – uznał Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Klaus Annen jest aktywistą organizującym kampanie przeciwko aborcji . W lipcu 2005 r. przed jedną z prywatnych klinik rozdawał ulotki, w których ostrzegał, że dokonuje się w niej „bezprawnych aborcji”. Zamieścił tam również imiona i nazwiska oraz dane adresowe lekarzy prowadzących praktykę, a także wyjaśnienie, że wprawdzie ani oni ani matka nie podlegają odpowiedzialności karnej za swoje działania, lecz ponoszą odpowiedzialność przed Bogiem. Na odwrocie ulotki znalazł się m.in. tekst sugerujący analogie między aborcją a Holokaustem: „mordowanie ludzi w Auschwitz było bezprawne, ale moralnie upadłe państwo nazistowskie pozwoliło na zabijanie niewinnych ludzi, nie pociągając sprawców do odpowiedzialności karnej. Na samym końcu znajdował się adres strony internetowej prowadzonej przez Annena www.babycaust.de, na której zamieścił m.in. listy tzw. lekarzy aborcyjnych.

Lekarze prowadzący klinikę, przed którą aktywista prowadził swoją kampanię, wnieśli przeciwko niemu powództwo cywilne. Sąd w konsekwencji nakazał Annenowi, aby zaprzestał rozdawania ulotek zawierających prywatne dane medyków oraz informacje o tym, że przeprowadzają bezprawnie aborcje, a także zażądał, aby usunął ich nazwiska ze swojej strony internetowej.

Aktywista złożył apelację od tej decyzji, ale została ona oddalona. Federalny Trybunał Konstytucyjny odmówił natomiast rozpatrzenia jego skargi. W efekcie złożył skargę do trybunału strasburskiego, w której postawił zarzut, że wyrok sądu cywilnego naruszył jego prawo do wolności wypowiedzi (art. 10 konwencji). Tłumaczył, że jego stwierdzenie, iż w klinice bezprawnie dokonuje się aborcji, które mimo to nie podlegają karaniu, stanowi wypowiedź na temat faktów oraz jest częścią kontrowersyjnej debaty na temat praw regulujących aborcję. Jego prawo wyrażania opinii ma natomiast priorytet wobec dóbr osobistych lekarzy.

Trybunał zauważył, że niemieckie sądy uznały, iż ulotki rozdawane przez skarżącego stwarzały fałszywe wrażenie, że klinika przeprowadzała aborcje niezgodnie z prawem. Wymienienie lekarzy z nazwiska oraz odniesienie ich działań do Holokaustu było zaś szczególnie ostrą formą krytyki.

ETPC zaznaczył jednak, że niemieckie prawo karne wprowadza rozróżnienie między aborcją bezprawną, ale wyłączoną spod odpowiedzialności karnej (dotyczy to przypadków, w których kobieta zwróciła się o usunięcie ciąży, przeszła obowiązkowe konsultacje psychologiczne, a aborcja została przeprowadzona w pierwszych 12 tygodniach ciąży), a aborcją uzasadnioną i zgodną z prawem (np. w przypadkach, gdy ciąża zagrażała życiu kobiety). Stwierdzenie, że klinice przeprowadza się „bezprawne aborcje” z prawnego punktu widzenia było zatem prawidłowe.

Co więcej, mimo że właśnie ta informacja na ulotce najbardziej rzucała się w oczy, to wyjaśnienie, które znajdowało się pod spodem (o tym, że klinika nie ponosi odpowiedzialności karnej za wykonywanie zabiegu) było wystarczająco jasne nawet dla laika. Skarżący rzeczywiście ostro skrytykował dwóch lekarzy, ale taka forma zaprezentowania swoich argumentów miała służyć wzmocnieniu skuteczności jego kampanii, która – zdaniem ETPC – niewątpliwie była wkładem do kontrowersyjnej debaty dotyczącej kwestii publicznej.

Jeśli chodzi o odwołanie do Holokaustu, to trybunał podkreślił, że wpływ, jaki ma wyrażenie jakiejś opinii na dobra osobiste innej osoby nie może być rozpatrywany w oderwaniu od historycznego kontekstu, w którym padła wypowiedź. ETPC nie zgodził sie z interpretacją niemieckich sądów, że aktywista zrównywał czy porównał dwójkę lekarzy i ich działalność do praktyk nazistowskich. W jego ocenie wypowiedzi skarżącego można rozumieć jako sposób budowania świadomości, że prawo może rozmijać się z moralnością. Dlatego zakazu rozdawania ulotek nie da się uzasadnić naruszeniem dóbr osobistych lekarzy z uwagi na samo odwołanie do Holokaustu.

To samo trybunał uznał w kontekście żądania wykasowania nazwisk lekarzy z internetowej listy tzw. lekarzy aborcyjnych. W szczególności zaś zauważył, że sądy krajowe nie zinterpretowały sformułowania „lekarze aborcyjni” w świetle faktu, że w klinice rzeczywiście przeprowadzano zbieg. Co więcej, niemieckie sądy nie zbadały kwestii tego, czy dwójka lekarzy sama ujawniła publicznie, że w swojej placówce wykonują aborcję ani tego, umieszczenie ich nazwisk na liście przyczyniło się do wzniecenia agresji przeciwko nim.

Trybunał doszedł do wniosku, że niemieckie sądy nie znalazły właściwej równowagi między prawem do wolności wypowiedzi skarżącego a dobrami osobistymi lekarzy. Tym samym doszło do naruszenia art. 10 konwencji.

Trybunał nie zasądził na rzecz skarżącego żadnego zadośćuczynienia. Nakazał natomiast niemieckiemu rządowi pokrycie kosztów postępowania w wysokości 13,7 tys. euro.

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 26 listopada 2015 r. w sprawie Annen przeciwko Niemcom (sygn. 3690/10)