Dziś wchodzi w życie nowelizacja procedury karnej, która umożliwia podejrzanemu zaskarżenie zarządzenia o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu. Zmianę przepisów wymógł Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 8 października 2013 r. (sygn. akt K 30/11).
Badał on zgodność z ustawą zasadniczą przepisów kodeksu postępowania karnego sprzed wielkiej nowelizacji. Wówczas art. 78 par. 1 regulujący prawo pomocy dla ubogich wskazywał, że oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Problem polegał jednak na tym, iż decyzja odmowna nie podlegała zaskarżeniu, co w ocenie trybunału godziło w konstytucyjne prawo do obrony oskarżonych.
W wyniku lipcowej noweli procedury karnej uprawnienie do żądania obrońcy z urzędu przysługuje już wszystkim oskarżonym – bez względu na status materialny. Z prawa ubogich mogą też korzystać podejrzani, ale do dziś nie mieli drogi odwoławczej w razie odmowy. I to właśnie do nich znajdzie zastosowanie wchodząca w życie zmiana.
W jej myśl na zarządzenie prezesa sądu o odmowie wyznaczenia obrońcy przysługiwać ma zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Zaskarżalne będzie również postanowienie o cofnięciu wyznaczenia obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono.
Analogiczna zmiana wprowadzona zostanie również w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia w zakresie uprawnień obwinionego korzystającego z prawa ubogich.
Etap legislacyjny
Ustawa wchodzi w życie 17 września