Cmentarze
Właściciel nieruchomości, na której mają być prowadzone prace poszukiwawcze lub badania naukowe dotyczące miejsc spoczynku osób walczących z reżimem totalitarnym w okresie od 1944 r. do 1956 r., ma obowiązek ją udostępnić, jeśli zażąda tego Instytut Pamięci Narodowej. Wcześniej ta kwestia nie była uregulowana.
W przypadku odmowy starosta na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu może wydać decyzję nakazującą udostępnienie terenu. Prowadzenie takich prac stanowi cel publiczny w rozumieniu ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 782). Przy czym eksperci będą mogli prowadzić badania nie dłużej niż dziewięć miesięcy, licząc od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.
Za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem prac będzie przysługiwać odszkodowanie – kwestie te reguluje ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 782). W przypadku odkrycia zwłok lub szczątków ludzkich należy powiadomić oprócz prokuratora również śledczego IPN. Takie rozwiązania wprowadza ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, ustawy o grobach i cmentarzach wojennych oraz ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2015 r. poz. 935).
Nowelizacja określa także, że ekshumacja zwłok i szczątków pochowanych na cmentarzu może być dokonana na podstawie decyzji wojewody wydanej na wniosek prezesa IPN, jeżeli w wyniku badań ustalono lub powzięto podejrzenie, że pod istniejącym grobem znajduje się miejsce spoczynku osób, które straciły życie wskutek walki z systemem totalitarnym w okresie od 1944 do 1956 r.
Nowe przepisy wskazują również, że grobami wojennymi są miejsca spoczynku m.in. poległych w walkach o niepodległość i zjednoczenie Polski, jeńców wojennych i osób internowanych, ofiar niemieckich i sowieckich obozów oraz osób, które straciły życie wskutek walki z narzuconym systemem i represji totalitarnych w latach 1944–1956.
Etap legislacyjny
Wchodzi w życie 2 sierpnia 2015 r.