Skarb Państwa może dochodzić zwrotu niesłusznie uzyskanych korzyści z majątku państwowego na podstawie ustawy z 1990 r. tylko wówczas, gdy do uszczerbku z majątku doszło bezpośrednio w wyniku czynności prawnej lub decyzji administracyjnej przenoszącej własność lub inne prawa majątkowe.

Sprawa dotyczyła odszkodowania, jakiego zażądało w imieniu Skarbu Państwa Nadleśnictwo Lasów Państwowych w N. od Kazimierza G., Jerzego G. i Heleny S. Pozwani w 1989 r. uzyskali sądownie prawo do rekompensat za mienie zabużańskie. Wyrok w tej sprawie zapadł jeszcze w czerwcu 1989 r., natomiast ponad 9 lat później kierownik Urzędu Rejonowego w K. wydał zaświadczenie dotyczące wysokości rekompensat – opiewało ono na 5 mln zł. Przez następne 5 lat na podstawie wyroku i zaświadczenia urzędu rejonowego G. i S. nabyli od Skarbu Państwa wiele nieruchomości – głównie leśnych – które odsprzedali z dużym zyskiem.
W 2009 r. w wyniku kontroli się okazało, że zaświadczenie z 1998 r. ustalające wysokość rekompensat zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa. Skarb Państwa reprezentowany przez nadleśnictwo w N. wystąpił o zwrot nieruchomości – powołał się na ustawę z 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych (Dz.U. z 1990 r. nr 44, poz. 255 ze zm.). Zgodnie z jej art. 1 ust. 1, jeżeli wskutek czynności prawnej lub decyzji administracyjnej osoby prawne lub fizyczne uzyskały niesłusznie korzyść z majątku Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych, sąd może m.in. oznaczyć sposób i wysokość wyrównania strat.
Sąd I instancji oddalił powództwo, gdyż stwierdził, iż do nabycia mienia skarbowego nastąpiło na podstawie zaświadczenia z 1998 r. Pozwani odnieśli więc korzyść znacznie wcześniej i brak było bezpośredniego związku pomiędzy uzyskaniem zaświadczenia a nabyciem mienia i uzyskaniem korzyści, których zwrotu zażądał Skarb Państwa.
Sprawa trafiła do sądu II instancji, który skierował do Sądu Najwyższego pytanie prawne. Dotyczyło ono tego, czy wydanie zaświadczenia w rozpatrywanej sprawie oznaczało przeniesienie prawa majątkowego. Sąd zapytał także, czy zgodnie z ustawą z 1990 r. niesłuszne uzyskanie korzyści z majątku Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych musi być bezpośrednim skutkiem czynności prawnej lub decyzji administracyjnej przenoszącej własność lub inne prawo majątkowe na niepaństwowe osoby prawne lub fizyczne?
Sąd Najwyższy, obradując w składzie 3 sędziów, wydał w odpowiedzi uchwałę, w której stwierdził, że przepisy ustawy o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa mają zastosowanie tylko wtedy, gdy do niesłusznego uzyskania korzyści z majątku Skarbu Państwa dochodzi bezpośrednio na mocy samej czynności prawnej lub decyzji administracyjnej przenoszącej własność lub inne prawa majątkowe. ©?
Ważne
Termin składania wniosków w sprawie potwierdzenia prawa do rekompensaty za mienie zabużańskie minął 31 grudnia 2008 r.
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 8 maja 2015 r., sygn. akt III CZP 2/15. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia