Nasza spółka na podstawie umowy o dzieło zobowiązała się dostarczyć i zamontować dźwig osobowy. Nie dotrzymaliśmy jednak oznaczonego w kontrakcie terminu, za co inwestor 29 listopada 2014 r. naliczył karę umowną, wynikającą z umowy i obciążył spółkę jej kwotą. Po kilku miesiącach dokonał jej potrącenia z wynagrodzenia należnego spółce. Czy inwestor mógł dokonać takiego potrącenia?
T ak, ponieważ zgodnie z art. 498 par. 1 kodeksu cywilnego kiedy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. 29 listopada 2014 r. jest datą, która wyznacza wymagalność świadczenia. Termin wymagalności należy odróżnić od terminu spełnienia świadczenia. Niewystąpienie z żądaniem zapłaty w czasie, gdy było to możliwe, nie powoduje, że roszczenie objęte potrąceniem nie jest wymagalne. Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 27 marca 2014 r. (sygn. akt V ACa 894/13).
Wymagalność oznacza taki stan rzeczy, w którym wierzyciel ma możliwość żądania od dłużnika, by spełnił on świadczenie. Powinnością dłużnika jest zastosowanie się do owego żądania pod rygorem wyegzekwowania świadczenia. Wymagalność następuje zatem z upływem terminu do spełnienia świadczenia. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 24 lipca 2014 r. (sygn. akt I ACa 150/14) oświadczenie o potrąceniu może być złożone – w okresie trwania fazy kompensacyjnej – w każdym czasie, zarówno przed, jak i po wszczęciu postępowania sądowego, w toku postępowania sądowego, także poza tym postępowaniem. Natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową. Jego podniesienie w postępowaniu sądowym oznacza powołanie się na fakt dokonania potrącenia i wynikające stąd skutki. Jest to tak naprawdę zarzut nieistnienia, umorzenia lub wygaśnięcia wierzytelności powoda.
Podstawa prawna
Art. 498 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).