Doznałam poważnych obrażeń, gdy nieustalony sprawca potrącił mnie samochodem. Przez dwa miesiące przebywałam w szpitalu. Nie byłam jednak ubezpieczona. Słyszałam, że w takich przypadkach można się ubiegać o jakieś pieniądze od państwa – pisze pani Teresa, która dowiedziała się od przesłuchującego ją policjanta o prawie do ubiegania się o kompensatę dla ofiar przestępstw. Czytelniczka zastanawia się, w jaki sposób starać się o pieniądze z publicznej kasy i jakie dokumenty trzeba zgromadzić.
Państwowa kompensata przysługuje pokrzywdzonym, którzy wskutek przestępstwa doznali poważnych obrażeń ciała lub rozstroju zdrowia i nie uzyskali odszkodowania od sprawcy ani z innych źródeł. O pieniądze mogą się ubiegać przede wszystkim ofiary występków popełnionych z użyciem przemocy, takich jak rozboje, pobicia czy wypadki drogowe, których wynikiem jest ciężkie kalectwo lub średni uszczerbek na zdrowiu trwający powyżej 7 dni. Jeżeli pokrzywdzony zmarł na skutek przestępstwa, wniosek może złożyć także osoba mu najbliższa (np. małżonek, konkubent, rodzic, dziecko), o ile w czasie popełnienia przestępstwa pozostawała na utrzymaniu ofiary, która poniosła śmierć.
Wysokość kompensaty nie może przekroczyć 12 tys. zł. Świadczenie może być przyznane jedynie w kwocie pokrywającej utracone zarobki i inne środki utrzymania ofiary przestępstwa. Poza tym może ona rekompensować wydatki związane z leczeniem i rehabilitacją, które są konsekwencją popełnienia przestępstwa. W przypadku śmierci pokrzywdzonego, kompensata może obejmować koszty związane z pogrzebem.
O przyznaniu kompensaty decyduje sąd rejonowy dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Tam też należy złożyć wniosek. Pismo powinno zawierać dane wnioskodawcy, a także informacje na temat stanu rodzinnego oraz rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania. Należy ponadto wskazać miejsce i datę popełnienia przestępstwa i jego zwięzły opis z podaniem skutków. W piśmie musi się znaleźć także oświadczenie o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów oraz oświadczenie o znajomości przypadków, w których konieczny jest zwrot kompensaty. Do wniosku trzeba dołączyć odpisy orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym (np. postanowienia o umorzeniu śledztwa z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa), odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego dotyczących uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku.
Wniosek o rekompensatę można złożyć w ciągu dwóch lat od daty popełnienia przestępstwa. Ponadto pokrzywdzony może ubiegać się o świadczenie, jeżeli sprawa była w ogóle zgłaszana na policję lub do prokuratury. Do jego przyznania nie jest jednak konieczne prawomocne skazanie sprawcy, skierowanie przeciwko niemu aktu oskarżenia do sądu ani nawet jego wykrycie. Ważne, aby policja zebrała dowody na popełnienie przestępstwa. Kompensata może zostać przyznana, nawet jeśli w sprawie nie było prowadzone śledztwo ani dochodzenie i już na początku odmówiono jego wszczęcia z powodu pełnej niepoczytalności sprawcy lub jego śmierci. Kompensata nie przysługuje natomiast, jeśli postępowanie karne zostało umorzone, m.in. z powodu braku dowodów na popełnienie przestępstwa albo znikomej społecznej szkodliwości czynu. Podobnie będzie, jeśli wydano wyrok uniewinniający w stosunku do sprawcy.
Osoby ubiegające się o świadczenie mogą skorzystać ze wsparcia prokuratora okręgowego. Jego zadaniem jest udzielanie niezbędnych informacji na temat warunków ubiegania się o kompensatę. Prokurator udostępni także wzór formularza wniosku o przyznanie kompensaty oraz pomoże go wypełnić.
Sąd może przyznać kompensatę, jeśli przestępstwo zostało popełnione na terenie Polski i to w dodatku na szkodę osoby mającej obywatelstwo polskie lub innego kraju Unii Europejskiej. Trzeba pamiętać, że do pokrycia wszelkich szkód, jakie powstały w wyniku przestępstwa, zobowiązany jest w pierwszej kolejności jego sprawca. Sądy przyznają świadczenia jedynie w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać od niego odszkodowania. Państwo nie wypłaci kompensaty, jeżeli pokrzywdzony uzyskał pełne odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej albo z innego źródła.
Z uwagi na to, że kompensata może zostać wypłacona przed wydaniem orzeczenia kończącego sprawę, pokrzywdzony musi się liczyć z koniecznością zwrotu otrzymanych pieniędzy. Będzie to konieczne, jeśli postępowanie karne zostanie umorzone z przyczyn, które nie pozwalają na przyznanie kompensaty, bądź sąd wyda wyrok uniewinniający. Istotne jest tutaj, że pokrzywdzony nie musi sam kontrolować wyniku sprawy. Po uprawomocnieniu się orzeczenia o umorzeniu postępowania karnego bądź wyroku uniewinniającego poszkodowanego musi zawiadomić prokurator. Ofiara przestępstwa ma obowiązek zwrotu kompensaty w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Pieniądze zwraca się do sądu, który wydał orzeczenie o przyznaniu kompensaty.
Ważne
Kompensata dla ofiar przestępstw pokrywa wyłącznie: utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty leczenia i rehabilitacji, koszty pogrzebu
Wniosek o kompensatę składany do sądu rejonowego powinien zawierać:
● imię, nazwisko, informacje o obywatelstwie i adres osoby uprawnionej,
● informację o stanie rodzinnym osoby uprawnionej,
● wskazanie daty i miejsca popełnienia przestępstwa stanowiącego podstawę ubiegania się o kompensatę i jego zwięzły opis, z podaniem skutków,
● informację o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania,
● oświadczenie osoby uprawnionej, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów,
● oświadczenie osoby uprawnionej o znajomości obowiązków związanych z ewentualnym zwrotem kompensaty.
Podstawa prawna
Art. 3–13 ustawy z 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (Dz.U. nr 169, poz. 1415 ze zm.).
