Czy prokurator zlecający komornikowi wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym jest zwolniony od ponoszenia kosztów tego postępowania, czy też ma obowiązek je pokryć?
Takie zagadnienie prawne postawił prokurator generalny we wniosku o rozstrzygnięcie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 96/14).
Szef prokuratury dostrzegł rozbieżności w wykładni przepisów przy rozpoznawaniu skarg prokuratorów na czynności komorników. Ci ostatni wzywali oskarżycieli do uiszczenia opłat egzekucyjnych i zaliczek w związku ze zlecaniem dokonania zabezpieczenia majątkowego.
Zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.) prokurator nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych, do których należą opłaty i wydatki. Jest to ustawowe zwolnienie z kosztów. Na podstawie art. 771 k.p.c. rozciąga się ono także na postępowanie zabezpieczające. Prokurator realizację wniosku o dokonanie zabezpieczenia w toku postępowania przygotowawczego zleca komornikowi. Tyle że ten, powołując się na art. 39 i art. 40 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 231, poz. 1376 ze zm.), wzywa go do uiszczenia opłaty egzekucyjnej i zaliczki na wydatki.
Sądy również nie są w tej kwestii jednomyślne i w ich orzeczeniach pojawiła się istotna rozbieżność w wykładni prawa. Część sądów rejonowych i okręgowych opierała się na jednoznacznym brzmieniu art. 771 k.p.c. i uznawała, że prokurator nie ma obowiązku uiszczania opłat egzekucyjnych. Sądy te uznawały, że przepisy ustawy o komornikach sądowych i egzekucji nie uchylają tego zwolnienia, więc praktyki komorników są niezasadne.
Jednak część orzeczeń oparta była na innym rozumowaniu. Sądy te kładły nacisk na regulacje dotyczące komorników. We wszystkich orzeczeniach prokurator określany jest jako wierzyciel oraz statio fisci Skarbu Państwa, czyli tak, jak w tradycyjnej nomenklaturze postępowania cywilnego. Tyle że postępowanie związane z wykonaniem zabezpieczenia majątkowego nie jest postępowaniem cywilnym, ale częścią postępowania karnego, jedynie realizowaną w sposób wskazany w kodeksie postępowania cywilnego. Zatem rozważania nad pozycją prokuratora powinny być prowadzone raczej z uwzględnieniem pozycji, jaką daje mu kodeks postępowania karnego. A ten nie reguluje wprost kwestii zwolnienia prokuratora z kosztów procedury zabezpieczającej. Dlatego sięga się po przepisy ustawy o komornikach.