Znajomy nie reaguje na moje wezwania do zapłaty. Mimo upływu terminu na zwrot pożyczki oświadczył, że nie jest w stanie oddać mi pieniędzy, nie przeszkadza mu to jednak w wyjazdach turystycznych, choć jak twierdzi, nie jest nigdzie zatrudniony i mieszka u rodziców. Chcę powierzyć prowadzenie egzekucji komornikowi. Co powinienem zrobić w tym celu i czy będzie on w stanie ustalić majątek mojego dłużnika i wyegzekwować należność – pyta pan Marian.
Złożenie wniosku do komornika o wszczęcie postępowania egzekucyjnego może okazać się niewystarczające, ale bez niego ten ostatni egzekucji prowadzić nie będzie. Gdy zatem dłużnik nie reaguje na wezwania do zwrotu pożyczonych pieniędzy, warto wnieść przeciwko niemu do sądu pozew o zapłatę. Sprawa może się zakończyć ugodą między wierzycielem a dłużnikiem albo orzeczeniem – zarówno prawomocny wyrok, jak i ugoda zawarta przed sądem są tytułami egzekucyjnymi. Jeżeli mimo zawartej ugody lub prawomocnego orzeczenia nakazującego zwrot gotówki dłużnik nie spłaca zaległości, to od razu warto wystąpić do sądu o nadanie ugodzie bądź wyrokowi klauzuli wykonalności.
Zasadniczo sądowe potwierdzenie wykonalności orzeczenia nadaje sąd pierwszej instancji, przed którym sprawa się toczyła. Sąd rozpoznaje wniosek o nadanie klauzuli wykonalności niezwłocznie, nie później niż w ciągu trzech dni od jego złożenia. Podpisuje ją sędzia lub referendarz sądowy.
Dysponując tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w klauzulę wykonalności, wierzyciel może zgłosić się do komornika. We wniosku o wszczęcie egzekucji powinien wskazać, jakie świadczenie ma być spełnione, określić sposób egzekucji i dołączyć do niego tytuł wykonawczy, czyli dokument potwierdzający istnienie roszczenia, którym najczęściej jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Wierzyciel może również w jednym wniosku przedstawić kilka sposobów egzekucji prowadzonych przeciwko dłużnikowi, np. z wynagrodzenia za pracę, z ruchomości albo z nieruchomości. Powinien jednak stosować najmniej uciążliwy dla dłużnika – gdy np. egzekucja z wynagrodzenia za pracę pokryje należności, nie powinien przystępować do prowadzenia jej z innych składników. Szeroko zakreślony wniosek o wszczęcie egzekucji wraz z tytułem wykonawczym umożliwiają jednak komornikowi prowadzenie egzekucji o całe objęte nim roszczenie ze wszystkich części majątku dłużnika, pod warunkiem że treść tytułu nie stanowi inaczej, np. nie zawiera ograniczeń co do kwoty.
Komornik, prowadząc postępowanie, ma prawo żądać niezbędnych informacji oraz wyjaśnień od osób i instytucji. Osoba, która bezzasadnie odmawia udzielenia takich informacji lub udziela świadomie fałszywych, może zostać ukarana przez niego grzywną. Żądania komornika nie mogą jednak wybiegać poza zakres wyznaczony sposobem egzekucji wskazanym przez wierzyciela. Jeśli np. nie wnosił on o zajęcie wynagrodzenia dłużnika, komornik nie może żądać informacji mających na celu ustalenie nazwy jego pracodawcy ani wysokości zarobków.
Jeśli wierzyciel nie zna składników majątkowych dłużnika, może zlecić komornikowi ich poszukiwanie. Za złożenie takiego wniosku trzeba zapłacić kwotę stanowiącą 2 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (obecnie 73 zł), ale jeśli postępowanie będzie skuteczne, całkowite koszty poszukiwania obciążą ostatecznie dłużnika. Realizując zlecenie, komornik kieruje pytania do banków, urzędów administracji publicznej itp., pozwalające na ustalenie, czy dłużnik w ogóle posiada majątek, a jeśli tak, to gdzie i jaki. Będzie się to wiązało z dodatkowymi wydatkami, na które będzie żądał zaliczki.
Coraz częściej zdarza się, że wartość zajętego przez komornika majątku jest zbyt mała, by zostały zaspokojone wszystkie wierzytelności. Często powodem są próby ukrywania majątku przez dłużnika. Jeżeli więc to, co zajął komornik, nie pozwala na zaspokojenie albo wierzyciel wykaże, że przeprowadzona egzekucja nie doprowadziła do odzyskania zadłużenia, może domagać się, aby sąd zobowiązał dłużnika do wyjawienia majątku. Ten musi wówczas złożyć wykaz, wymieniając w nim rzeczy i miejsca, w których się one znajdują, a także przypadające mu wierzytelności i inne prawa majątkowe. Zostanie nawet zobowiązany do złożenia przyrzeczenia, w którym zapewni, że przedstawiony wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny.
Sprawę o wyjawienie majątku rozpoznaje sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika albo miejsca jego pobytu. Postępowanie prowadzi się na wniosek wierzyciela, natomiast w egzekucji wszczętej z urzędu sąd rozpoznaje sprawę na wniosek komornika. Do wniosku trzeba dołączyć protokół z czynności egzekucyjnych lub dokumenty wskazujące na ich bezskuteczność i oryginał tytułu wykonawczego. Sąd wysłuchuje strony, niezwłocznie też odbiera wykaz i przyrzeczenie od dłużnika (może wyznaczyć tygodniowy termin na jego sporządzenie).
W postępowaniu o wyjawienie majątku wierzyciel powinien być aktywny, zadawać pytania dłużnikowi i żądać od niego szczegółowych wyjaśnień, bo może to przybliżyć go do odzyskania długu. Jeśli jednak dłużnik nie stawi się do sądu, nie sporządzi wykazu lub odmówi odpowiedzi na pytania bądź złożenia przyrzeczenia, sąd może sięgnąć po środki przymusu, np. wymierzyć grzywnę, nakazać przymusowe doprowadzenie go lub zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca.
Uwaga
W dwóch przypadkach wierzyciel może wystąpić do sądu o wyjawienie majątku jeszcze przed wszczęciem egzekucji:
● Gdy uprawdopodobni, że znany mu majątek dłużnika lub bieżące cykliczne świadczenia za okres sześciu miesięcy nie wystarczą na pokrycie ciążących na nim zobowiązań w stosunku do wnioskodawcy.
● Gdy po uzyskaniu tytułu wykonawczego wezwał dłużnika do zapłaty należności listem poleconym, a ten nie spełnił świadczenia w ciągu 14 dni od doręczenia mu wezwania.
Wniosek o wyjawienie majątku można złożyć, jeżeli:
● zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie wystarcza do pokrycia długu,
● wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał zaspokojenia,
● przed wszczęciem egzekucji wierzyciel uprawdopodobni, że nie uzyska zaspokojenia ze znanego mu majątku dłużnika lub jego bieżących świadczeń, tj. z wynagrodzenia, renty, emerytury,
● mimo wezwania do zapłaty i istnienia tytułu wykonawczego dłużnik nie spłaca zadłużenia w terminie 14 dni od jego otrzymania.
Podstawa prawna
Art. 796–805, art. 913–9202 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.). Art. 53 a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 231, poz. 1376 ze zm.).