Po rozwodzie oboje zachowaliśmy władzę rodzicielską, jednak sąd postanowił, że nasza ośmioletnia wówczas córka będzie mieszkać ze mną, mnie też powierzył bezpośrednią opiekę nad dzieckiem – pisze pani Magdalena. – Z ojcem Zuzia spotykała się raz w tygodniu i taki stan trwał przez pięć lat. Teraz dziewczynka ma 13 lat i kilka miesięcy temu, w ramach buntu nastolatki, wyprowadziła się do ojca i nie chce wrócić do matki.
– Bardzo to przeżyłam i najchętniej widziałabym swoją córkę z powrotem w domu, ale nie chcę jej do niczego zmuszać. Jestem w stanie zaakceptować zmianę, przynajmniej na pewien czas, ale ciśnie mi się mnóstwo pytań. Czy powinnam podjąć jakieś kroki formalne? Boję się, że mogę mieć kłopoty z tego powodu, że dziecko miało być ze mną, a nie jest. Kto ma chodzić na wywiadówki? Co z alimentami? Czy te zmiany wymagają formalnych poczynań, czy wystarczy porozumienie między rodzicami, byłymi małżonkami, i w jakiej formie?
Dziecko rozwiedzionych rodziców może samodzielnie zdecydować, gdzie chce mieszkać, dopiero gdy osiągnie pełnoletniość. Wcześniej decyduje o tym sąd, choć może wziąć (ale nie musi) pod uwagę zdanie dziecka. Regułą jest, że sąd rozstrzyga kwestie związane z dalszym życiem małoletnich dzieci byłych już małżonków w wyroku orzekającym rozwód. W szczególności decyduje o sposobie sprawowania władzy rodzicielskiej, miejscu zamieszkania dziecka, podziale kosztów utrzymania i wychowania, kontaktach rodziców z dzieckiem, a zwłaszcza o kontaktach tego rodzica, z którym dziecko nie będzie mieszkać. Powszechną praktyką naszych sądów jest, że decydują one o zamieszkaniu dziecka z matką, jej też powierzają sprawowanie bezpośredniej opieki nad potomstwem. Jednocześnie sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. A czy jest – to należy do oceny sądu.
Jeżeli rodzice są zgodni w kwestiach opieki nad dzieckiem, sąd może zaniechać orzekania w tej kwestii. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby nawet zgodne ustalenia rodziców zostały zapisane w orzeczeniu sądu. To na wszelki wypadek, bo zawsze się może zdarzyć, że któreś z nich przestanie respektować wcześniejsze ustalenia. Wtedy orzeczenie sądu będzie stanowić tytuł egzekucyjny, na podstawie którego można wyegzekwować przestrzeganie umowy. Orzeczenie w sprawie kontaktów z małoletnim dzieckiem jest natomiast konieczne, gdy między rodzicami brak porozumienia.
Wydając orzeczenie, sąd będzie kierował się dobrem dziecka i interesem rodziców. Weźmie też pod uwagę prawo dziecka do wyrażania opinii w ważnych dla niego kwestiach. Takie prawo ma każde dziecko, które zostanie uznane za wystarczająco dojrzałe, by formułować własne sądy. Nie ma tu określonej granicy wieku. Nastoletnia dziewczynka jest na ogół wystarczająco dojrzała, by wypowiadać się na temat własnego losu, należy więc z jej opinią się liczyć.
PORADA EKSPERTA
W opisanym przypadku, zakładając akceptację przez oboje rodziców zmiany osoby, pod której bezpośrednią opieką dziecko przebywa na stałe w stosunku do wyroku rozwodowego, rodzice dziewczynki powinni uregulować nowy stan faktyczny w rodzicielskim planie wychowawczym. Plan taki podpisywany przez byłych małżonków pozostających nadal wspólnie opiekunami małoletniego dziecka uwzględnia wszystkie szczegóły dotyczące zamieszkania dziecka, takie jak: kwestie edukacji, kwestie finansowe oraz przede wszystkim kwestie wychowawcze i rozdziela poszczególne obowiązki pomiędzy rodzicami, takie jak np. udział w zebraniach szkolnych. Jeżeli rodzice dziewczynki są w stanie sporządzić taki nowy plan w formie pisemnej w sposób ugodowy, ustalając na nowo wszystkie powyższe kwestie, w tym kwotę alimentów płaconych tym razem przez matkę ojcu i wskazując jako miejsce zamieszkania dziecka dom ojca, to rozwiązuje to kwestię uregulowania tej zmiany od strony formalnej. Natomiast jeżeli rodzice dziewczynki nie są zgodni co do treści takiego planu wychowawczego i nie są w stanie samodzielnie, tj. bez udziału sądu dojść w tej materii do porozumienia, wówczas w celu uregulowania kontaktów rodzica z dzieckiem matka dziewczynki powinna złożyć do sądu rejonowego wydział rodzinny i nieletnich wniosek o uregulowanie jej kontaktów z dzieckiem. Do takiego wniosku należy załączyć odpis skrócony aktu urodzenia dziecka wraz z potwierdzeniem uiszczenia opłaty stałej w kwocie 40 zł.
Podstawa prawna
Art. 58, art. 95, art. 113–1136 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788).
