Żywność produkowana w Polsce podlega systemom kontroli wewnętrznej oraz zewnętrznej. To oznacza, że w pierwszej fazie to producent musi zadbać o bezpieczeństwo i jakość produkowanej i sprzedawanej żywności, a następnie jest kontrolowany przez wyspecjalizowane instytucje. Aby jednak móc produkować zgodnie z wytycznymi, musi spełnić określone warunki sanitarne, i tym samym koło bezpieczeństwa powinno się zamykać.
Przedsiębiorcy prowadzący produkcję lub obrót żywnością są zobowiązani do przestrzegania przepisów prawa żywnościowego, w tym m.in.:
- rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002, str.1),
- rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str.1) oraz przepisów krajowych:
- ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. Nr 136, poz. 914, z późn. zm.) i rozporządzeń wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy.
Kontrola podczas produkcji – o to musi zadbać przedsiębiorca
W ramach kontroli wewnętrznej wyszczególniamy Dobrą Praktykę Higieniczną – GHP, Dobrą Praktykę Produkcyjną – GMP, dobrze znany wszystkim system HACCP.
GHP to działania, które muszą być podjęte, i warunki higieniczne, które muszą by ć spełniane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu, aby zapewni ć bezpieczeństwo żywności, czyli m. in. utrzymanie higieny pomieszczeń , maszyn, personelu produkcyjnego, plany szkoleń i badań lekarskich.
GMP natomiast to działania, które muszą by ć podjęte, i warunki, które muszą być spełniane, aby produkcja żywności odbywała si ę w sposób zapewniający jej właściwą jakość zdrowotną , zgodnie z przeznaczeniem, czy produkowana żywność jest odpowiedniej jakości zdrowotnej, a tym samym – bezpieczna dla konsumenta.
System HACCP jest systemem nadzoru nad żywnością i jest ukierunkowany na likwidację bezpośrednich przyczyn zagrożeń zdrowia bezpośrednio w miejscu ich powstawania. Powinien zapewnić bezpieczeństwo żywności, poprzez stałe monitorowanie zagrożeń biologicznych, chemicznych i fizycznych w procesie produkcji, składowania i obrotu żywnością. Istota systemu HACCP w zakładzie polega na tym, że muszą być na bieżąco monitorowane, rejestrowane i aktualizowane wszystkie dane oraz dokumentacja dotyczące jakichkolwiek czynności związanych z żywnością. Przedsiębiorcy są zobowiązani do przedstawiania na żądanie organów urzędowej kontroli. żywności dowodów potwierdzających opracowanie odpowiednich procedur na podstawie zasad systemu HACCP oraz wdrożenie ich w zakładzie.
Kontrola zewnętrzna: Instytucje muszą chronić konsumentów
Poza wewnętrznymi uregulowaniami dotyczącymi jakości produkowanej żywności, przedsiębiorcy są bezpośrednio kontrolowani na wszystkich etapach przygotowania do produkcji, jak i samej produkcji poprzez wyszczególnione w prawie instytucje.
Jedną z nich jest Państwowa Inspekcja Sanitarna. Zgodnie z ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia organy Inspekcji Sanitarnej sprawuj ą nadzór nad jakością zdrowotną żywności, dozwolonych substancji dodatkowych i innych składników żywności, przestrzeganiem warunków sanitarnych w procesie produkcji i w obrocie tymi artykułami, z uwzględnieniem systemu HACCP, oraz materiał mi i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością , a także nadzór nad jakością zdrowotną tych artykułów przywożonych z zagranicy.
Bieżący nadzór sanitarny polega na kontroli przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących warunków produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunków żywienia zbiorowego.
Kolejną wyselekcjonowaną instytucją jest Inspekcja Weterynaryjna. Jej działania polegają na zapobieganiu chorobom zakaźnym zwierząt i ich zwalczanie oraz nadzór nad jakością zdrowotną produktów pochodzenia zwierzęcego. Organy Inspekcji Weterynaryjnej sprawują nadzór m. in. nad miejscami uboju zwierząt, zakładami przetwórstwa mięsa, ale także sprzedażą mięsa w handlu obwoźnym czy przywozem z zagranicy środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego.
Kontrola jakości produktów żywnościowych jakie spożywamy zajmuje się kolejna instytucja - Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
IJHARS sprawuje nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych poprzez :
- kontrolę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w produkcji i obrocie, w tym wywożonych za granicę,
- kontrolę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych sprowadzanych z zagranicy, w tym kontrolę graniczną tych artykułów,
- dokonywanie oceny i wydawanie świadectw w zakresie jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych,
- kontrolę warunków składowania i transportu artykułów rolno-spożywczych.
Kontrolą roślin zajmuje się natomiast w Polsce dodatkowo Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Ale na tym nie koniec, bowiem z jakością sprzedaży produktów żywnościowych związana jest Inspekcja Handlowa. Do jej zadań należy m. in. kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji żywności, handlu i usług. Ponadto IH zajmuje się kontrolą produktów wprowadzanych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi wymaganiami określonymi w przepisach, w tym w prawie żywnościowym.
IH kontroluje również spełnianie ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa oraz produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu.
Zbyt wiele instytucji, problemy z podziałem kompetencji
Z powyższych informacji jasno wynika, że kontrolę nad jakością żywności sprawują aż 4 różnorodne instytucje państwowe. Do tego dochodzi Inspekcja Handlowa, dla której jakość sprzedawanej żywności to jeden z najważniejszych segmentów kontroli, oraz pozostałe instytucje konsumenckie t.j. UOKiK czy Federacja Konsumentów. W przypadku tylu podmiotów, pojawiło się zagrożenie, że żywność, która trafia na polskie stoły nie jest należycie chroniona. Nie ma bowiem jednej instytucji, która mogłaby skutecznie walczyć z fałszowaną żywnością, a tym samy niebezpieczną dla konsumentów, trafiającą na polskie stoły. W Ministerstwie Rolnictwa pojawił się pomysł powołania jednej agencji - Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii.
Jak czytamy na stronach rządowych, przyczyną opracowania projektu jest fakt, iż obecnie przyjęty podział kompetencji pomiędzy inspekcje sprawujące nadzór nad uczestnikami łańcucha żywnościowego w praktyce prowadzi do powstawania wielu niejasności i trudności z ustaleniem właściwości poszczególnych organów.
Kompleksowy i skuteczny nadzór nad bezpieczeństwem żywności i kwestiami Wspólnej Polityki Rolnej, optymalne wykorzystanie zasobów ludzkich i finansowych oraz właściwy poziom ochrony konsumentów może zapewnić jedynie konsolidacja wszystkich zaangażowanych w ww. nadzór Inspekcji.
Projekt przewiduje utworzenie Państwowej Inspekcji Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii powstałej z połączenia Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie nadzoru nad warunkami zdrowotnymi żywności.
Ww. Inspekcja będzie podległa Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Projekt ma na celu uregulowanie organizacji, ustroju i sposób działania nowo tworzonej Inspekcji, ustanowienie jej organów, zasad ich powoływania, podległości oraz ogólnych kwestii związanych ze sposobem jej funkcjonowania, w szczególności zakresem działania oraz kompetencjami.
Jednak pojawiają się głosy, że nie uda się w jednej agencji zgromadzić tylu kompetencji na raz i będą musiały być rozdzielone. Tym samym istnieje zagrożenie powrotu do status quo.
Źródła: http://www.gis.gov.pl, http://www.wetgiw.gov.pl , http://www.ijhar-s.gov.pl , www.wiih.org.pl , http://biurose.sejm.gov.pl , wł.
