Co to jest zachowek, na czym polega prawo do zachowku, kiedy można je utracić. Pamiętaj, jeśli zostałeś pominięty w testamencie bliskiego krewnego, możesz domagać się rekompensaty zwanej zachowkiem.

Na czym polega prawo do zachowku?

Prawo do zachowku polega na możliwości wystąpienia przeciwko spadkobiercy o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Dotyczy to przypadku gdy, uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku na przykład w postaci darowizny lub w postaci powołania do spadku, lub w postaci zapisu. Sprawę kieruje się do sądu cywilnego.

Zachowek należy się wyłącznie tym osobom, które zostały wymienione w treści art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego tj. zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy.

Zstępni, małżonek lub rodzice, którzy dziedziczyliby po spadkodawcy ustawowo, mają prawo domagać się zachowku w wysokości połowy wartości majątku, który zgodnie z ustawą by odziedziczyli. Jeśli spadkobierca ustawowy uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni - ma prawo żądać zachowku o wartości dwóch trzecich przysługującego mu z ustawy udziału spadkowego.

Przy ustalaniu wartości oblicza się tzw. substrat zachowku, który równa się czystej wartości spadku wraz z wartością darowizn podlegających doliczeniu. Obliczaniem czystej wartości spadku zajmują się biegli (czysta wartość spadku to w uproszczeniu aktywa spadkowe minus pasywa, czyli długi).

Jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny doliczony do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.

Ta osoba jest jednak obowiązana do zapłaty tej sumy tylko w granicach wzbogacenia, będącego skutkiem zapisu windykacyjnego.

Roszczenie o zachowek przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku. Ale tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.

Osoba chcąca ubiegać się o zachowek może to zrobić w czasie nie dłuższym niż 5 lat od daty, kiedy ogłoszony został testament lub kiedy otwarto spadek. Po upływie tego terminu roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu. Samo napisanie pisma do osoby zobowiązanej do zapłaty zachowku nie przerywa biegu terminu przedawnienia.

Ważne. Należy pamiętać, że przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.

Prawo do zachowku można utracić w następujących przypadkach:

  • Wydziedziczenia w testamencie,
  • Uznania osób orzeczeniem sądu niegodnych dziedziczenia,
  • Odrzucenia spadku,
  • Zawarcia ze spadkodawcą umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia,
  • Wystąpienia spadkodawcy przed śmiercią o orzeczenie rozwodu lub separacji z małżonkiem z jego winy, a żądanie to miało uzasadnienie,
  • Przebywania w stanie separacji ze spadkodawcą.