W dniu 19 kwietnia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący konstytucyjności zasad wyciągania konsekwencji za złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego przez osoby wykonujące zawody prawnicze, które posiadają własne sądownictwo dyscyplinarne. Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła w sprawie opinię "przyjaciela sądu".
Utrata funkcji publicznej z mocy prawa
Zgodnie z brzmieniem art. 21 f. ust.1 ustawy lustracyjnej, nadanego ustawą nowelizacyjną z 7 września 2007 r. przepisy przewidujące utratę funkcji publicznej z mocy prawa nie dotyczą sędziów, prokuratorów, radców i starszych radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, adwokatów, radców prawnych, notariuszy i komorników, którzy w tym zakresie podlegają sądownictwu dyscyplinarnemu. Według natomiast art. 21 f ust. 2 ustawy, za złożenie przez powyżej wymienione osoby niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, sąd dyscyplinarny orzeka karę złożenia z urzędu lub inną przewidzianą w odpowiednich ustawach karę powodującą pozbawienia pełnionej funkcji publicznej.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich wytyczne Trybunału Konstytucyjnego określone w wyroku Trybunału z 11 maja 2007 r. o sygnaturze K 2/07 zostały uwzględnione przez ustawodawcę jedynie częściowo. Sankcja jest bowiem przewidziana przez ustawę. Sąd nie ma w tym wypadku żadnej swobody decyzyjnej, której potrzebę podkreślał TK. Należy uznać, że ten kwestionowany przepis ustawy lustracyjnej poprzez wyposażenie sądu dyscyplinarnego w kompetencję całkowicie pozorną narusza zasady rzetelności legislacyjnej wynikające z art. 2 konstytucji.
Ograniczenie prawa do wykonywania zawodu
Rzecznik kwestionuje także zgodność z konstytucją art. 66 ustawy lustracyjnej obejmujące zwrot "z wyjątkiem art.30". Niezgodność dotyczy tych zawodów, które dysponują własnym sądownictwem dyscyplinarnym. Wpływające do RPO skargi wskazują na to, że organy samorządów zawodowych traktują orzeczenia sądu lustracyjnego, wydane na podstawie ustawy z 1997 r. jak nakazuje art. 30 ustawy. Osoby tracą zajmowane stanowiska czy pełnione funkcje.
Sytuacja ta budzi ogromny sprzeciw skarżących, wskazujących na standardy postępowania lustracyjnego określone w wyroku Trybunału z 11 maja 2007 r. Zdaniem Rzecznika bezwzględność art. 21 f. ust. 2 ustawy lustracyjnej oraz utrzymanie w mocy art. 30 w odniesieniu do osób pełniących funkcje publiczne stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa do wykonywania zawodu.
Opinia "przyjaciela sądu" HFPC
W ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka sytuacja ponownego przyjęcia przez ustawodawcę rozwiązań ustawowych uznanych za niekonstytucyjne jest niedopuszczalna w demokratycznym państwie prawa.
Jednocześnie Fundacja wskazała na naruszenia procedury ustawodawczej przy uchwalaniu ustawy wprowadzającej zmiany do ustawy lustracyjnej, które już same z siebie mogą stanowić podstawę stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu.
W ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uznanie określonego rozwiązania prawnego za niezgodne z Konstytucją na gruncie ustawy lustracyjnej z 2006 r. powinno przekładać się na orzeczenie o niekonstytucyjności analogicznego rozwiązania na gruncie wcześniej obowiązującej ustawy lustracyjnej z 1997 r. Wymaga tego zasada równości wobec prawa, nakazująca takie samo traktowanie osób znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnej.
Z tych względów Helsińska Fundacja Praw Człowieka w złożonej w TK w grudniu 2009 r. opinii "przyjaciela sądu" podzieliła stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, iż kwestionowane przepisy zarówno ustawy lustracyjnej z 1997 r., jak i ustawy lustracyjnej z 2006 r. są niezgodne z art. 2 Konstytucji, z którego wynika zasada rzetelnej legislacji, jak i z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, jako naruszające w sposób nieproporcjonalny wolność wykonywania zawodu.
PS/źródło:TK/HFPC
Zobacz także: