Dnia 14 maja 2010 r w Pałacu Kultury i Nauki, w ramach Warszawskich Targów Książki odbyła się konferencja z udziałem wybitnych specjalistów z zakresu prawa autorskiego, oraz praktyków w tej dziedzinie.

Konferencja została podzielona na dwa panele dyskusyjne: Panel pierwszy – Granice dozwolonego użytku w korzystaniu z książek przez osoby prywatne, biblioteki, archiwa i szkoły oraz Panel II – Opłaty za zwielokrotnianie – jak uczynić reprografię sprawiedliwszą?.

Do pierwszej dyskusji w charakterze panelistów zasiedli: prof. Dr hab. Ewa Nowińska z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Dr hab. Jan Błeszyński z UW, Barbara Jóźwiak- prezes zarządu PWN S.A., Krzysztof Guzowski – główny specjalista w Departamencie Prawnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, sekretarz Zespołu między resortowego, ds. przeciwdziałania naruszeniom prawa autorskiego i praw pokrewnych oraz dr Wojciech Machała z UW. Mieli oni okazję debatować na temat problematyki instytucji dozwolonego użytku. Dużą część debaty zajął problem powstający na gruncie zastosowania normy, wynikającej z artykułu 35 ustawy o Prawach autorskich, ograniczającej możliwość korzystania z prawa dozwolonego użytku i pozostałych przepisów dotyczących dozwolonego użytku, w ten sposób, iż nie może ono naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Podkreślano przy tym ułomność przepisów regulujących instytucję dozwolonego użytku. Wśród przyczyn tego stanu rzeczy wymieniano dużą ilości klauzul generalnych i pojęć nieostrych w przepisach oraz zmieniającą się w galopującym tempie rzeczywistość technologiczną. Zaznaczono także, iż w odniesieniu do rzeczywistości, w której tworzone były przepisy stanowiły one wystarczającą podstawę stworzenia balansu między interesami twórców, wydawców jak i odbiorców dzieła, a dopiero rozwój nowych technologii, pociągający za sobą możliwość kopiowania oraz kontaktów międzyludzkich na szeroką skalę zrodził duży problem praktyczny i konieczność dookreślenia definicji dozwolonego użytku oraz dokonania innych zmian.Barbara Jóźwiak podkreślała niską wiedzę społeczeństwa na temat prawa autorskiego, wtym instytucji dozwolonego użytku, przejawiającą się między innymi w braku świadomości łamania prawa i poczuciu bezkarności.

Podczas drugiego panelu wypowiadali się prof. Dr hab. Jan Błeszyński WpiA UW, Andrzej Nowakowski – Prezes Stowarzyszenia Autorów i Wydawców „Polska Książka”, mec. Marek Staszewski oraz Wojciech Dzimdziora – radca prawny.Dyskutowano o praktyce zastosowania instytucji opłat za zwielokrotnianie, które z istoty swej są wynagrodzeniem za możliwość korzystania z utworów w ramach dozwolonego użytku.. Podobnie jak podczas pierwszego panelu pojawiało się szereg głosów krytycznych dotyczących nie tylko uregulowań prawnych, ale i praktycznego zastosowania przepisów dotyczących opłat. Andrzej Nowakowski przytoczył sytuację, w której sąd umorzył postępowanie w sprawie osób nielegalnie kserujących książki i odsprzedających je dalszym odbiorcom ze względu na niską społeczną szkodliwość czynu. Według głosów pozostałych panelistów jest to standardowa praktyka sądów w tego rodzaju sprawach. Wynika to między innymi z braku szczególnych sądów powołanych do tego typu spraw. Zdarza się także, iż sprawy toczą się latami. Dużym problemem jest również szerokie przyzwolenie społeczne, co do tego typu praktyk. Podkreślano przy tym nieadekwatność stawek opłat reprograficznych a także częsty brak uiszczania opłat. Kwestią dyskusyjną pozostał także katalog urządzeń, od których powinno się pobierać opłaty reprograficzne, biorąc pod uwagę postęp technologiczny.

Konferencja została przygotowana w ramach programu Komitetu Porozumiewawczego Bibliotekarzy, Księgarzy i Wydawców z okazji Światowego Dnia Książki 2010.

Magdalena Galas