Wsparciu rodzin biologicznych oraz zwiększeniu liczby rodzin zastępczych mają służy nowe przepisy o opiece zastępczej. Do ich rozpatrzenia została powołana Podkomisja Nadzwyczajna. Rzecznik Praw Dziecka przekazał uwagi i zastrzeżenia do proponowanych rozwiązań.

Pierwszy z projektów - ustawa o rodzinnej opiece zastępczej, wpłynął do Sejmu już w styczniu 2008r., ale pierwsze czytanie odbyło się dopiero w listopadzie 2009r. Tymczasem we wrześniu 2010 roku marszałek sejmu przedstawił Sejmowi rządowy projekt ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
List Rzecznika Marka Michalaka do Magdaleny Kochan – przewodniczącej Podkomisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia obu wskazanych wyżej projektów zawiera propozycje zmian i uzupełnień niektórych artykułów ustaw, wychodzące naprzeciw oczekiwaniom organizacji, zajmujących się pomocą dziecku i rodzinie. Jak podkreślono w liście, interwencja służb społecznych powinna być ostatecznością i następować dopiero po wyczerpaniu wszystkich innych możliwości pomocy rodzinie biologicznej.
Realizacji celu ma służyć szeroko rozumiana profilaktyka, wspomaganie i praca z rodziną, motywująca do samodzielnego przepracowania trudności. Na uwagę zasługuje obowiązek pracy z członkami rodziny, także, a może przede wszystkim, w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza domem. Wszystko po to, aby umożliwić dziecku jak najszybszy powrót do rodziny.
Kluczowym rozwiązaniem ma być instytucja asystenta rodziny, zadaniem którego będzie m.in. sporządzenie planu pracy z rodziną. Rzecznik przejawia jednak wątpliwości, co do wymaganego przez ustawę, wykształcenia asystenta ( proponuje podwyższenie kryterium ze średniego na wyższe) oraz ogromu liczby rodzin, za jakie będzie taka osoba odpowiedzialna (20 rodzin).
Rządowy projekt zakłada ograniczenie, a nawet likwidację placówek opiekuńczo – wychowawczych, w których przyjmowane są dzieci poniżej 10 roku życia. Formy instytucjonalne mają być zastąpione formami rodzinnymi. Jednak, jak twierdzi Rzecznik: „Ustawa opiera się na optymistycznym założeniu ogromnego wzrostu liczby rodzin zastępczych, szczególnie zawodowych. (…) Czy istniejący stan rodzin zastępczych jest przygotowany do przyjęcia dzieci, które nie będą mogły być umieszczane w placówkach opiekuńczo – wychowawczych? Gdzie będziemy zabezpieczali opiekę nad dziećmi w sytuacji rezygnacji opiekunów zastępczych z pełnionej opieki?”
Aby uniknąć wypalenia zawodowego rodziców zastępczych proponuje się powołanie rodziny pomocowej. Ma ona czasowo zastępować rodziny zastępcze i odciążać w bieżącej opiece nad dzieckiem, np. w okresie wyjazdów wypoczynkowych lub pobytu w szpitalu.
Ustawa wprowadza również nowe rozwiązania udzielania pomocy finansowej rodzinom zastępczym oraz osobom, którym sąd powierzył tymczasowe pełnienie funkcji rodziny zastępczej w zakresie niezbędnych szkoleń.
Szkoleniu i diagnozie będą poddani także przyszli przysposabiający. W opinii Rzecznika do odpowiedniego wykonywania swoich obowiązków nie wystarczą kwalifikacje osobiste, ale konieczne jest świadectwo ukończenia szkolenia przeprowadzone przez odpowiedni ośrodek i zaświadczenie o kwalifikacjach upoważniających do adopcji.
Nowością jest możliwość organizacji przez samorząd województwa interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, łączących funkcje opiekuńcze i lecznicze. Ta forma opieki przewidziana jest dla dzieci wymagających intensywnego leczenia, do ukończenia 1 roku życia, tak aby ich jedynym domem nie był, jak dotychczas, oddział szpitalny.
Najważniejszym celem nowych przepisów jest wsparcie rodzin w sytuacjach kryzysowych, profilaktyka i pomoc biologicznym rodzicom. Konieczny moment odebrania dziecka rodzicom ma stanowić początek intensywnej pracy na rzecz zmiany sytuacji w domu, aby dziecko mogło jak najszybciej do niego powrócić.
Jak podkreśla Rzecznik w swoim wystąpieniu, każde dziecko ma prawo do szczególnej troski, pomocy, naturalnego środowiska rozwoju, wychowywania się w atmosferze szczęścia, bezpieczeństwa i szacunku. Przed projektami ustaw jednak jeszcze cały proces legislacyjny, dlatego na ich wejście w życie przyjdzie nam jeszcze poczekać.

EP / RPD

Zobacz także:

Spójność systemu opieki nad dzieckiem i rodziną w działaniach rządu

Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Przemocy Wobec Dzieci

RPD o sytuacji dziecka podczas konfliktów rodziców