Sąd dla obywateli- pod takim hasłem w Warszawie obyła się konferencja, której celem było przedstawienie propozycji zmian w prawie, mających na celu usprawnienie wymiaru sprawiedliwości.

Zespół Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” przygotował propozycje zmian, które miałyby usprawnić funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości.

Potrzeba zmian

Wśród zaproszonych gości swoimi przemyśleniami dzielili się m.in. sędzia SN Stanisław Dąbrowski, Prof. dr hab. Andrzej Marek, czy prof. dr hab. Tadeusz Ereciński.

W swojej wypowiedzi sędzia SN Wiesław Kozielewicz stwierdził, że postępowanie odwoławcze zawarte w dziel IX k.p.k. pozostawia wiele do życzenia. Zarówno prof. dr hab. Tadeusz Ereciński, oraz sędzia Kozielewicz zgodnie przyznali, iż problemem jest dobór właściwego składu ławniczego. Negatywnie został oceniony pomysł zmniejszenia liczby ławników, których liczba w procesie karnym i tak jest bardzo okrojona.

Postępowanie rozpoznawcze do poprawki

Zdaniem prof. dr hab. Karola Weitza rozszerzenie kompetencji referendarza, czyli przeniesienie na niego części obowiązków sędziego jest dobrą propozycją. Taką tendencję można obserwować od momentu powstania tego stanowiska.

Znacznie gorzej został oceniony pomysł rozszerzenia kompetencji asystenta sędziego o wydawanie zarządzeń. „Zgadzam się, iż może się on porozumiewać z sędzią przy przygotowaniu zarządzenia, ale nie można na niego przenieść całej kompetencji w tym zakresie”-powiedział prof. Weitz.

Przyszłość doręczeń

Pomysłem, który wzbudził ogólne poparcie było powołanie w przyszłości sądowej służby doręczeniowej, gdyż kwestia doręczeń nadal pozostaje istotnym problemem w prawidłowym funkcjonowaniu aparatu wymiaru sprawiedliwości. Postulat wykorzystywania doręczeń elektronicznych wydał się większości zgromadzonych ciekawy, tym bardziej, że coraz bardziej widoczną tendencją jest informatyzacja wymiaru sprawiedliwości.

Ryzyko pozbawienia możliwości obrony

Wątpliwości jednak wzbudziła propozycja zawiadamiania tylko o pierwszym terminie rozprawy, natomiast sam zainteresowany byłby zmuszony dopytać się o kolejne terminy-taka sytuacja w innych krajach Europy nie ma miejsca. Nie do końca przemyślany wydaje się również pomysł publikacji internetowych, ponieważ byłby on taką samą fikcją jaką jest publiczne doręczenie.

Inne postulaty

Wśród poruszonych zagadnień znalazły się również propozycje dotyczące:

- kompetencji ławników ( którzy faktycznie są potrzebni w sprawach gospodarczych),

- doręczenia do rąk kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu,

-możliwości wydania wyroku zaocznego (w żadnym kraju europejskim możliwość ta nie jest aż tak bardzo ograniczona),

-poszerzenia kompetencji sędziów na postępowaniu niejawnym- zgodnie z tym postulatem sąd mógłby oddalić powództwo podczas postępowania niejawnego.

Zwrócono również uwagę na nadmierną ilość pism procesowych, oraz wysunięto propozycję reaktywowania zasady ustności.

W kwestii dotyczącej komorników prof. Karol Weitz podkreślił, iż nigdzie w Europie komornik nie ma tak szerokich kompetencji jak w Polsce, więc bezcelowe jest ich rozszerzenie.

Przykłady z USA

Na zakończenie swój wykład przedstawił John McClellan Marshall- Sędzia w stanie spoczynku 14 Dystryktu Sądowego Stanu Teksas, z prawem do orzekania po wyznaczeniu przez prezesa sądu.

Sędzia Marshall przedstawił amerykańskie postępowanie cywilne i możliwość stosowania jego elementów na gruncie prawa polskiego. Postępowanie w amerykańskim systemie prawnym nacechowane jest prostotą, oraz jak najmniejszym sformalizowaniem-podkreślił sędzia Marshall.

Harmonogram postępowania

Ciekawym rozwiązaniem przyjętym do amerykańskiego porządku prawnego jest tzw. terminarz czynności w sprawie (Schedule order), który został opracowany przez sędziego Marshalla w latach 80-tych w celu uproszczenia procedury.

Czas pomiędzy zakończeniem fazy gromadzenia materiału dowodowego a rozpoczęciem rozprawy jest w amerykańskim systemie prawnym momentem na obowiązkową mediację, arbitraż, bądź inne polubowne metody rozwiązywania sporów. Ze statystyk podanych przez sędziego wynika, iż około 90% spraw cywilnych kończy się zawarciem ugody, a 75 % z tych spraw przechodziło przez mediację.

Szereg ułatwień

Zeznania składane przez stronę przeciwną, lub świadka są nagrywane, aby mogły być użyte na rozprawie zamiast uczestnictwa świadka „na żywo”. Kolejnym ułatwieniem jest możliwość składania zeznań drogą telefoniczną.

Odciążenie sędziów

Kluczową cechą fazy przedprocesowego ujawniania dowodów, czy składania zeznań jest to, iż zajmują się nią profesjonalni pełnomocnicy stron. Na tym etapie sędzia nie jest fizycznie obecny- dzieje się tak jedynie w drodze wyjątku.

Jak podkreślił na zakończenie sedzia Marshall: „Cały system amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości jest nakierowany na to, aby odciążyć sędziów od zbędnych czynności”.

Miejmy tylko nadzieję, że propozycje, które przygotował Zespół Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” również będą zmierzać do poprawy funkcjonowania sądów, jak i całego wymiaru sprawiedliwości.

Anna Sergiej