Sąd pyta eksperta w przypadku, gdy do rozstrzygnięcia sprawy niezbędne są wiadomości specjalne. Jeżeli jednak ekspertyza nie jest jasna i zrozumiała, uczestnicy postępowania mogą ją skutecznie kwestionować.

Czy można podważyć wnioski z ekspertyzy

W toku postępowania karnego w sprawie wypadku drogowego sąd dopuścił dowód z opinii biegłego do spraw rekonstrukcji takich zdarzeń. Ekspertyza nie odpowiada jednak rzeczywistemu przebiegowi zdarzenia. Czy mogę ją zakwestionować?
Zgodnie z kodeksem postępowania karnego, jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych. Jeżeli jednak sporządzona opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych. W praktyce opinia jest niepełna, jeżeli nie udziela odpowiedzi na wszystkie postawione biegłemu pytania, na które zgodnie z zakresem wiadomości specjalistycznych i udostępnionych mu materiałów dowodowych może oraz powinien on udzielić odpowiedzi.
Podobnie jest w przypadku, jeżeli nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej kwestii okoliczności albo też nie zawiera uzasadnienia wyrażonych w niej ocen i poglądów. Z kolei opinia niejasna to taka, której sformułowanie nie pozwala na zrozumienie wyrażonych w niej ocen i poglądów, a także sposobu dochodzenia do nich lub też zawierająca wewnętrzne sprzeczności, posługująca się nielogicznymi argumentami.
W konsekwencji w przypadku gdy biegły – tak jak w analizowanym stanie faktycznym – przyjął błędne założenia, a więc przykładowo pominął istotne dowody, np. protokół oględzin miejsca zdarzenia czy protokół oględzin uczestniczących w niej pojazdów – to opinia taka będzie niepełna. Jednocześnie może być ona również niejasna, bowiem nie uwzględnia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej treści okoliczności. W konsekwencji opinia zawierająca takie wady może więc być kwestionowana przez strony zdarzenia.
Podstawa prawna
Art. 193–206 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Czy sąd jest związany opinią biegłego

W toku postępowania o podział nieruchomości gruntowej sąd zwrócił się do biegłego geodety, który w opinii zawierającej warianty podziału nie uwzględnił miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Tym samym nie wykazał jednej drogi i dogodniejszego podziału gruntu, powodując, że wartość części nieruchomości po podziale ulegnie znacznemu pomniejszeniu. Czy taka opinia będzie ostateczna?
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego przedmiotem dowodu w procesie cywilnym są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
Gdy strona przeciwna zaprzecza przedstawionym okolicznościom faktycznym, to stają się one przedmiotem postępowania dowodowego. Zgodnie z ogólnymi zasadami ciężar dowodu spoczywa na tej osobie, która chce wykazać zasadność swego roszczenia. W praktyce zdarza się również, że do rozstrzygnięcia sprawy niezbędne są wiadomości specjalne, bez których nie jest możliwe prawidłowe osądzenie sprawy.
Na ogół informacje specjalne posiadają biegli i to dowód z ich opinii dopuszcza sąd. Zadaniem biegłego jest przedstawienie sądowi faktów w ich rzeczywistym stanie. Niedopuszczalne jest zaś wyrażanie przez biegłego jakichkolwiek ocen co do stanu sprawy. Zgodnie z przepisami ocena materiału dowodowego i wydanie na jej podstawie orzeczenia jest bowiem kompetencją zastrzeżoną dla sądu.
Po sporządzeniu przez biegłego opinii jest ona przekazywana stronom postępowania. Gdy po zapoznaniu się z jej treścią okaże się, że nie jest pełna i zrozumiała, a wątpliwości tych nie rozwieje ustne wyjaśnienie eksperta, sąd może w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii. W omawianej sprawie nieuwzględnienie zapisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w sposób wyraźny wskazuje, że opinia biegłego zawiera wady, które muszą zostać skorygowane.
Podstawa prawna
Art. 278–291 ustawy 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy strona musi złożyć wniosek, by powołać biegłego

W toczącej się z moim udziałem sprawie do akt administracyjnych dołączona została prywatna opinia rzeczoznawcy majątkowego. Zamierzam więc złożyć wniosek o powołanie biegłego. Czy zostanie on uwzględniony?
Biegły w postępowaniu administracyjnym powoływany jest na wniosek albo z urzędu. Niezależnie od tego, kto wystąpił o powołanie eksperta, to organ, a nie strona, wskazuje biegłego. Składane przez strony stanowiska rzeczoznawców i innych ekspertów nie są więc dowodami z opinii biegłego. Nie oznacza to, że nie mają one wartości dowodowej, nie wiążą one organu administracji. Jednak, jak każdy dowód, podlegają ocenie. W konsekwencji organ powinien taki dowód przeanalizować, a uwagi co do niego powinny znaleźć się w uzasadnieniu podjętej ostatecznie decyzji.
Odmowa przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na wniosek strony może nastąpić wtedy, gdy żądanie nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, a dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami. Należy pamiętać, że kodeks postępowania administracyjnego nie określa warunków, jakie musi spełniać opinia biegłego. W orzecznictwie przyjmuje się, że opinia taka, oprócz konkluzji, powinna zawierać uzasadnienie zajętego stanowiska z odniesieniem się nie tylko do wyników badań przeprowadzonych przez danego biegłego, lecz także do innych dowodów zebranych w sprawie (wyrok NSA OZ we Wrocławiu z 19 lutego 1999 r., II SA/Wr 1452/97, LexPolonica nr 345686).
Podstawa prawna
Art. 84 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 267).

Czy sąd może dopuścić kolejną opinię

W postępowaniu w sprawie o zapłatę za roboty budowlane sąd dopuścił dowód z opinii biegłych różnych specjalności. Przedstawione w nich wnioski są z sobą sprzeczne. Czy w takim przypadku obie opinie wiążą sąd?
Należy pamiętać, że dowód z opinii biegłego nie może być wykorzystywany dla ustalenia faktów, a jedynie dla udzielenia sądowi wyjaśnień. Z tych względów bardzo ważne jest uzasadnienie sporządzonej przez sąd opinii biegłego. To ono najczęściej jest punktem wyjścia do jej oceny. Ocena sądu obejmuje poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania stanowiska, stanowczość wyrażanych ocen, analizę logiczności i poprawności wniosków. W uzasadnieniu opinii biegły powinien wskazać i uzasadnić przesłanki, które doprowadziły go do końcowych wniosków. Odpis opinii trafia również do stron. Umożliwia to zainteresowanym w sprawie zapoznanie się z jej treścią i wniesienie zastrzeżeń.
Zdarza się jednak tak, że w sprawie zostały wydane dwie opinie biegłych zawierające odmienne wnioski. W takim przypadku sąd powinien ocenić te opinie i uznać jedną z nich za przekonującą. W tym celu zgodnie z obowiązującą procedurą może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej ekspertyzy. Czasami, ze względu na stopień trudności zagadnień stanowiących podstawę wydania opinii, konieczne jednak jest powołanie kolejnego biegłego, którego zdanie w danej sprawie będzie rozstrzygające. Sąd może zażądać także ekspertyzy odpowiedniego instytutu naukowego.
Podstawa prawna
Art. 278–291 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy sąd musi zaakceptować opinię biegłego

W toku postępowania rozwodowego sąd zwrócił się do lekarza o wydanie opinii psychiatrycznej. Czy taka opinia jest wiążąca dla sądu?
Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego przedmiotem dowodu w procesie cywilnym są fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Gdy strona przeciwna zaprzecza przedstawionym okolicznościom faktycznym, to wówczas stają się one przedmiotem postępowania dowodowego. Zdarza się również, że do rozstrzygnięcia sprawy niezbędne są wiadomości specjalne, bez których nie jest możliwe wydanie prawidłowego orzeczenia w sprawie.
W żadnym przypadku nie jest dopuszczalne wyrażanie przez biegłego jakichkolwiek ocen co do stanu sprawy, a tym bardziej jej rozstrzygnięcia. Jest to bowiem wyłączona rola sądu. Nie zmienia to jednak faktu, że z niekorzystną opinią biegłego może walczyć strona niezadowolona z zaprezentowanych w niej twierdzeń. W tym celu, jeżeli strony wykażą brak spójności i logiczności takiej opinii, mogą żądać bądź wezwania biegłego na rozprawę w celu złożenia wyjaśnień, bądź też zasięgnięcia przez sąd opinii od innego biegłego.
Podstawa prawna
Art 278 i 286 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy prywatna wycena wiąże sąd

W toku postępowania o zapłatę pozwany zakwestionował twierdzenia strony domagającej się odszkodowania za straty spowodowane wypadkiem komunikacyjnym. Przedstawił sporządzoną przez rzeczoznawcę majątkowego wycenę. Czy sąd musi się nią kierować?
Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku specjalistów w celu zasięgnięcia ich opinii. W założeniu ustawodawcy opinia biegłego powinna być sporządzona przez osobę niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy, która może jednocześnie udzielić sądowi fachowych informacji w celu ustalenia i oceny okoliczności sprawy.
Tych wymagań nie spełnia opinia sporządzona na zlecenie strony. W wyroku z 11 czerwca 1974 r. w sprawie o sygn. akt II CR 260/74 (LexPolonica nr 322007) Sąd Najwyższy podkreślił, że prywatne ekspertyzy opracowane na zlecenie stron, czy to w toku procesu, czy jeszcze przed jego wszczęciem, należy traktować w razie przyjęcia ich przez sąd orzekający jako wyjaśnienia stanowiące poparcie stanowiska stron. W takiej sytuacji, jeżeli istotnie zachodzi potrzeba wyjaśnienia okoliczności sprawy z punktu widzenia wymagającego wiadomości specjalnych, sąd powinien według zasad unormowanych w kodeksie postępowania cywilnego dopuścić dowód z opinii biegłego.
Podstawa prawna
Art. 278 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).