Nie zawsze można uniknąć uregulowania zobowiązań spadkodawcy. Warto jednak pilnować półrocznego terminu na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub jego odrzucenie.

Czy można ograniczyć odpowiedzialność spadkobiercy

Jestem jedynym spadkobiercą po tacie, który zostawił dom i kilka parceli w Warszawie. Nie jestem pewny, czy nie dostanę także sporych długów. Czy mogę coś zrobić, żeby nie odrzucać spadku, ale – w razie czego – nie stracić również własnego mieszkania?
Jeżeli nie minęło jeszcze sześć miesięcy od daty, w której syn dowiedział się o powołaniu do spadku, czyli od poinformowania o śmierci ojca, to wolno mu przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Ten sposób oznacza ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy do wartości spadku. Jest to zawsze najlepsze rozwiązanie dla dziedziczących, ponieważ w najgorszym razie nie dostają nic. Gdyby jednak się okazało, że syn przegapił termin, a jest pełnoletni i nie został całkowicie ubezwłasnowolniony, to – jak każdy spadkobierca w takiej sytuacji – będzie musiał przyjąć spadek wprost. Ta ewentualność zawsze oznacza odpowiedzialność spadkobiercy całym jego majątkiem za długi spadkowe.
Przekroczenie czasu wyznaczonego przez ustawę na przyjęcie schedy z dobrodziejstwem inwentarza wyklucza również możliwość odrzucenia spadku w razie podejrzeń, że jego wartość czynna, czyli aktywa, jest niższa niż długi spadkodawcy.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć zarówno przed sądem rejonowym (przeważnie jest to sąd spadku, czyli ostatniego miejsca stałego zamieszkania spadkodawcy), jak i przed każdym notariuszem.
Podstawa prawna
Art. 1012, art. 1015 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.)

Czy można odziedziczyć same długi bez majątku

Nasz ojciec nie miał nic, co miałoby wartość materialną. Zaciągnął natomiast po śmierci naszej matki wiele zobowiązań, których nie zdążył pospłacać. Nie zostawił testamentu. Czy teraz, kiedy od roku nie żyje, wszyscy (jest nas troje dzieci, przy czym jeden brat jest pełnoletni, jedna z sióstr ma 14 lat, a druga 7) odziedziczymy długi?
Co do zasady spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe. I skoro minął już rok, od kiedy się dowiedzieli, że są spadkobiercami, to nawet w imieniu małoletnich dzieci nie da się schedy odrzucić (jak chciałby teraz to zrobić dorosły brat). Dlatego – przynajmniej w teorii – wszyscy dziedziczą zobowiązania ojca. Skoro jednak tylko jedno z rodzeństwa jest pełnoletnie, a siostry nie mają z powodu wieku pełnej zdolności do czynności prawnych, to jedynie brat przyjmuje spadek po ojcu wprost. Dziewczynki – z dobrodziejstwem inwentarza. One nie mają się wobec tego czym martwić, ponieważ nawet gdyby ojciec zostawił kosztowności, odpowiadałyby za jego długi tylko do wartości spadku. Skoro jednak spadkodawca nie zostawił ani rzeczy, ani praw przedstawiających wartość majątkową, siostry nie powinny w ogóle odpowiadać za długi ojca. W gorszej sytuacji jest brat, ponieważ jego majątek będzie narażony na zainteresowanie wierzycieli ojca. Niewykluczone więc, że będzie musiał spłacić zarówno pożyczki, jak i np. zaległy czynsz za mieszkanie czy zasądzone odszkodowania. Jedynego ratunku można upatrywać w tym, że brat będzie próbował uchylić się od skutków prawnych niezłożenia jakiegokolwiek oświadczenia w półrocznym terminie liczonym od daty, w której się dowiedział, że jest spadkobiercą (czyli zapewne od daty śmierci ojca). Będzie wówczas musiał dowodzić przed sądem, że działał, a raczej zaniechał działania (nie oświadczył, że np. odrzuca spadek), pod wpływem błędu.
Podstawa prawna
Art. 1015 par. 2, art. 1019 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.).

Czy wolno odwołać oświadczenie o odrzuceniu spadku

Po matce dziedziczymy na mocy ustawy tylko ja i brat. On jednak odrzucił spadek, sądząc, że musiałby dopłacić do spłaty pożyczek, jakie zaciągnęła nasza mama. Teraz, kiedy się okazało, że nie policzył, że zadłużenie jest o wiele mniejsze niż wartość nieruchomości, którą mieliśmy obydwoje dostać w spadku, chciałby odwołać swoją decyzję. Czy może to zrobić?
Ani oświadczenie o przyjęciu, ani o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Podobnie zresztą jak złożone pod warunkiem („jeśli wartość długów okaże się wyższa...”) lub z zastrzeżeniem terminu („przyjmę lub odrzucę spadek po upływie roku od sporządzenia inwentarza...”).
A skoro odrzucenie spadku daje taki efekt, jakby spadkobierca nie dożył otwarcia spadku, to w jego miejsce wchodzą jego spadkobiercy z chwili, w której zrzekł się spadku.
Podstawa prawna
Art. 1018 par. 1 i 2 i art. 1020 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.).

Czy można uniknąć egzekucji z całego majątku

Sąd wydał wyrok przeciwko mojej zmarłej dwa miesiące temu matce, po której dziedziczę – prócz długów – cztery mieszkania i samochód. Pojawiła się na nim klauzula wykonalności przeciwko mnie. Nie chciałbym jednak stracić przy okazji własnego domu, a nie zdążyłem jeszcze złożyć oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Czy mogę w takiej sytuacji coś zrobić?
Powinno się natychmiast wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne. Procedura cywilna przewiduje bowiem możliwości żądania przez dłużnika pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tego dokumentu nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło, względnie nie może być egzekwowane. Nie jest natomiast dobrym pomysłem żądanie – pomimo późniejszego złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza – ograniczenia klauzuli wykonalności nadanej wyrokowi wydanemu przeciwko matce do wartości spadku bez powództwa przeciwegzekucyjnego. I nie ma przy tym znaczenia, czy został już wówczas dokonany spis inwentarza konieczny do stwierdzenia przez sąd spadku nabycia schedy z dobrodziejstwem inwentarza.
Podstawa prawna
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 września 1985 r., sygn. akt CZP 49/85.
Art. 1031 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.).

Czy mam zachować dokumenty dotyczące innego spadkobiercy

Czy będę mogła w nieskomplikowany sposób udowodnić – chociażby wobec ewentualnych wierzycieli mojej babki, po której dziedziczę razem z siostrą – że spadek przyjęłyśmy z dobrodziejstwem inwentarza, skoro to ta druga spadkobierczyni złożyła stosowne oświadczenie?
Zawsze, bez względu na to, jak nastąpiło stwierdzenie nabycia spadku (przed sądem lub notariuszem), warto zachować dokument stwierdzający złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Będzie to odpis protokołu sądowego lub odpis aktu notarialnego. A jeśli nawet się zdarzy, że wskutek oświadczenia jednego spadkobiercy wszyscy pozostali także przyjęli spadek w sposób ograniczający ich odpowiedzialności za długi spadkobiercy, to warto postarać się o te same dokumenty. Powinny one zostać wysłane do sądu spadku (także odpis aktu notarialnego, jeżeli oświadczenie zostało złożone przed rejentem), czyli najczęściej do sądu właściwego dla ostatniego stałego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Spis inwentarza bywa dowodem jedynie pośrednim.
Podstawa prawna
Art. 1018 par. 3, art. 1016 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 ze zm.).
Art. 640 par. 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Czy można żądać uzupełnienia postanowienia o nabyciu spadku

Sąd, przed którym oświadczyłem, że przyjmuję spadek po rodzicach, którzy razem zginęli w katastrofie lotniczej, nie napisał w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia przeze mnie spadku, że nastąpiło to z dobrodziejstwem inwentarza. Czy mogę apelować w tej sprawie, wnosząc o zamieszczenie stosownej wzmianki w trybie wniosku o uzupełnienie postanowienia?
Wprawdzie wielu spadkobierców uważa postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku za podstawowy dokument, za pomocą którego udowadniają swoje prawa do schedy, jednak postanowienie takie stwierdza tylko nabycie spadku przez wszystkie konkretne osoby do tego uprawnione. I nic więcej. Dlatego nie można wymagać od sądu zamieszczenia wzmianki o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza w trybie apelacji, jeśli zabrakło takiej wzmianki w postanowieniu sądu rejonowego. Tym samym jeżeli zechce się wykazać – np. wierzycielom rodziców – ograniczenie swojej odpowiedzialności do czynnej masy spadku, to może się zdarzyć, że będzie trzeba poczekać na proces, jaki może zostać wytoczony. Wówczas – jak orzekł trzy lata temu Sąd Najwyższy – będzie można domagać się, by sąd rozpatrujący tę sprawę, o ile uwzględni powództwo wierzycieli rodziców, zastrzegł w wyroku zasądzającym prawo powołania się na ograniczenie odpowiedzialności w toku egzekucji. Zamieszczenia podobnego zastrzeżenia można się domagać także w ewentualnej klauzuli wykonalności, jeżeli został już wydany wyrok przeciwko rodzicom (np. o zapłatę), a klauzula miałaby być sporządzona przeciwko spadkobiercy.
Podstawa prawna
Uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2010 r., sygn. akt III CZP 64/10.
Art. 351 par. 1, art. 319 ustawy z 17 listopada 1964 r. –Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43 poz. 296 z późn. zm.).
Czy oświadczenie dziedziczącego dotyczy wyłącznie jego
Czy jeśli moja siostra, z którą razem dziedziczę po matce letni domek z działką, zdążyła oświadczyć przed sądem, że przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to ja będę musiała przyjąć spadek wprost? Wróciłam do kraju prawie rok po terminie posiedzenia sądu w tej sprawie. Czy jest w takich wypadkach różnica między dziedziczeniem testamentowym i ustawowym?
Z ustawy wynika, że jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to uważa się, że pozostali, którzy nie złożyli w półrocznym terminie biegnącym od czasu, kiedy dowiedzieli się o tytule swego powołania, żadnego oświadczenia, także przyjęli schedę w ten sam sposób. I nie ma tu żadnej różnicy związanej z dziedziczeniem na podstawie ustawy lub testamentu. Upływ terminu oznacza jednak, że nie może już pani spadku odrzucić.
Podstawa prawna
Art. 1016 i art. 1015 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 z późn. zm.).