Przedsiębiorca, który stracił płynność finansową, może podzielić firmę i za uzyskane ze sprzedaży jej części pieniądze spłacić długi.
Wyprzedawanie majątku może uratować firmę przed bankructwem, dlatego osoba zadłużona może je planować nawet wówczas, gdy zawiesi prowadzenie działalności gospodarczej z powodu braku nabywców na produkty. Ma prawo w tym czasie zbywać maszyny, urządzenia, meble i inne wyposażenie oraz środki trwałe.

Sprzedaż według planu

W okresie wykonywania działalności gospodarczej najbezpieczniej jest sprzedać wyodrębnioną część przedsiębiorstwa, zamiast pozbywać się niektórych składników majątku tylko z tego powodu, że znaleźli się na nie nabywcy. Pamiętać przy tym należy, że najważniejszym składnikiem przedsiębiorstwa jest jego nazwa. Oprócz niej w skład przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości i ruchomości, w tym urządzenia, materiały, towary i wyroby. Przedsiębiorstwo to także przysługujące mu prawa najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawo do korzystania z nich, które wynika z innych stosunków prawnych. Oprócz tego w skład przedsiębiorstwa wchodzą wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, a także patenty i inne prawa własności przemysłowej. Do majątku należą również majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa oraz księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Najłatwiej podzielić firmę i rozpocząć wyprzedawanie majątku może przedsiębiorca prowadzący działalność jednoosobowo, ponieważ nie musi na to uzyskiwać od nikogo zgody. Jednak zanim zdecyduje się na taki ruch, powinien ze składników materialnych i niematerialnych swojej firmy wyszukać takie, które można zbyć bez naruszania podstawowej substancji firmy.

Bez zgody dłużnika

W pierwszej kolejności warto zbyć np. przysługujące wierzytelności wówczas, gdy ustalony termin zapłaty przez dłużników jest dosyć odległy. Bez zgody dłużnika można to zrobić na przykład wówczas, gdy strony w umowie nie zastrzegły zakazu takiego zbycia. Zbycie może nastąpić na podstawie umowy sprzedaży, zamiany lub darowizny. Gdy wierzytelność była stwierdzona pismem, to jej przelew powinien nastąpić również w tej formie. Natomiast wraz z wierzytelnością na nabywcę przechodzą wszystkie związane z nią prawa, a przede wszystkim roszczenie o zaległe odsetki.
Przedsiębiorca może sprzedać całą zadłużoną firmę i wówczas jej nabywca odpowiada solidarnie z zadłużonym przedsiębiorcą za jego zobowiązania powstałe w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Od takiej odpowiedzialności może jednak uwolnić się wówczas, gdy nie wiedział o zobowiązaniach sprzedającego i mimo że dochował należytej staranności, nie mógł o nich wiedzieć. Jednak nawet wtedy, gdy odpowiada za długi, to w sposób ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu z chwili nabycia. Przy ustalaniu jego odpowiedzialności bierze się pod uwagę ceny składników przedsiębiorstwa obowiązujące w chwili zaspokojenia wierzyciela.
Natomiast odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa za zobowiązania poprzedniego właściciela nie może zostać wyłączona ani ograniczona bez zgody wierzyciela.
Sprzedaż całego przedsiębiorstwa lub nieruchomości, ruchomości i praw, które wchodzą w jego skład, może przeprowadzić też zarządca przymusowy, powołany przez sąd do sprawowania zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem już w trakcie prowadzonej egzekucji przeciwko przedsiębiorcy. Na dokonanie tej transakcji zarządca musi uzyskać zgodę sądu, który sprawuje nadzór nad jego działalnością. Powinien w tym celu wykazać, że zachodzą szczególnie uzasadnione przesłanki do dokonania tej czynności. Sąd określi wówczas warunki sprzedaży, a do wyceny sprzedawanych składników majątku powoła biegłego.
Warto wiedzieć, że egzekucja z przedsiębiorstwa też może zostać ograniczona do jego części pod warunkiem, że jest ona gospodarczo wyodrębniona, a dochód z niej uzyskany wystarczy na zaspokojenie egzekwowanych roszczeń. Sąd oceni, czy ta część może samodzielnie funkcjonować w obrocie gospodarczym, a jednocześnie czy pozostała część przedsiębiorstwa może prawidłowo działać po wyłączeniu z niej tamtej zorganizowanej części.
Sprzedaż podczas egzekucji komorniczej
Gdy komornik przystąpi do ściągania zadłużenia z przedsiębiorstwa należącego do dłużnika i chce zabrać rzeczy niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej, przedsiębiorca ma prawo wystąpić do sądu, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja, o wyłączenie ich spod zajęcia. Wprawdzie przepisy nie określają, w jakim terminie powinien to zrobić, ale wniosek jest skuteczny tylko do momentu zbycia rzeczy w trakcie egzekucji.
Dłużnik składa wniosek do sądu i wskazuje w nim inne składniki mienia, z których wierzyciel może zaspokoić swoje roszczenia. Sąd wysłucha strony co do zasadności zwolnienia spod egzekucji np. maszyn i urządzeń, i obok interesów dłużnika i wierzyciela weźmie pod uwagę również gospodarcze i społeczne znaczenie działalności dłużnika. Gdy sąd wyda postanowienie o wyłączeniu spod zajęcia, wówczas komornik niezwłocznie musi zająć mienie zastępcze, czyli rzeczy wskazane przez dłużnika w celu wyegzekwowania z nich należności. Sporządza przy tym protokoły zajęcia i dokonuje innych niezbędnych czynności, aby uniemożliwić dłużnikowi ukrycie lub podmienienie rzeczy.
Zamiast wniosku o zwolnienie spod zajęcia dłużnik może też wnieść skargę na czynności komornika i domagać się zawieszenia postępowania egzekucyjnego do czasu rozpoznania wniosku.
Podstawa prawna
Art.551 – 554 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).