Stopniowo rośnie popularność trybu licytacji elektronicznej, a maleje odsetek liczby postępowań udzielonych w trybie zapytania o cenę – wynika ze wstępnych danych jakie przedstawił Urząd Zamówień Publicznych na temat wartości rynku oraz o trybach udzielania zamówień publicznych w 2010 r.
Tendencja ta potwierdza zarówno słuszność jak i skuteczność działań prowadzonych przez Urząd Zamówień Publicznych (UZP), których celem jest ograniczenie stosowania trybów niekonkurencyjnych (a takim bezsprzecznie jest tryb zapytania o cenę) i zastąpienie ich trybami transparentnymi i konkurencyjnymi – jak np. licytacja elektroniczne.
Wskazać należy, że zarówno tryb licytacji elektronicznej jak i tryb zapytania o cenę mogą być stosowane, w zależności od rodzaju zamawiającego, gdy wartość zamówienia nie przekracza równowartości 125 tys. euro lub 193 tys. euro. Istotną różnicą, de facto na niekorzyść trybu zapytania o cenę, jest konieczność wykazania, że przedmiotem zamówienia objęte są dostawy lub usługi powszechnie dostępne o ustalonym standardzie jakościowym. Zgodnie z piśmiennictwem pod pojęciem „powszechnie dostępne” należy rozumieć produkty bądź usługi o charakterze masowym, bardzo popularnym, seryjnym, powtarzalnym, pospolitym, łatwo dostępnym zarówno na rynku lokalnym jak i ogólnopolskim. Natomiast jako ustalone standardy jakościowe należy rozumieć rzeczy bądź usługi znormalizowane, spełniające przeciętne wymagania stawiane dla danego asortymentu (grupy towarowej). Warunek powszechnej dostępności i ustalonych standardów jakościowych wyklucza możliwość zastosowania trybu zapytania o cenę przy zamawianiu dostaw bądź usług nietypowych, realizowanych przez niewielką liczbę podmiotów, nieznormalizowanych, trudno porównywalnych z uwagi na posiadane różnorodne cechy jakościowe. Zamawiający decydując się na wybór trybu zapytania o cenę musi jednoznacznie wykazać, że spełnione zostały wyżej wskazane przesłanki podczas gdy w przypadku licytacji elektronicznej nie ma takiej konieczności gdyż jedynym ograniczeniem w stosowaniu tego trybu jest określona przez ustawodawcę górna granica wartości jego stosowania. W konsekwencji decydując się na tryb zapytania o cenę zamawiający ponosi znaczne ryzyko formalno – prawne związane z wyborem niekonkurencyjnego trybu udzielenia zamówienia publicznego. Wskazać bowiem należy, że w ramach kontroli doraźnej (określonej w art. 165 – 168 ustawy Prawo zamówień publicznych) coraz częściej Prezes Urzędu Zamówień Publicznych kwestionuje wybór trybu zapytania o cenę.
Niestety w praktyce zamawiający mając możliwość dokonania wyboru spośród dwóch wskazanych trybów praktycznie zawsze decydują się na udzielenie zamówienia w trybie zapytania o cenę, pomimo że tryb ten jest zdecydowanie mniej konkurencyjny niż licytacja elektroniczna.
Tymczasem uwzględniając obowiązujące w ustawie Prawo zamówień publicznych zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców zamawiający powinni dążyć do ograniczenia liczby zamówień udzielanych w trybie zapytania o cenę na korzyść licytacji elektronicznej lub przetargu nieograniczonego, jako trybów zapewniających równy dostęp do zamówienia oraz konkurencję wśród podmiotów zainteresowanych uzyskaniem danego zamówienia publicznego.
Tryb zapytania o cenę bezsprzecznie nie jest w pełni konkurencyjnym trybem udzielenia zamówienia publicznego ponieważ to zamawiający arbitralnie decyduje których wykonawców zaprosić do udziału w postępowaniu. Również brak obowiązku publikacji ogłoszenia o prowadzonym w trybie zapytania o cenę postępowaniu o zamówienie publiczne zmniejsza jego transparentność oraz dostępność do danego zamówienia zainteresowanym jego realizacją wykonawcom zwłaszcza tym którzy uprzednio nie współpracowali z zamawiającym.
Wskazać również należy, że zgodnie z obowiązującym stanem prawnym oferty składane w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym w trybie licytacji elektronicznej nie muszą być podpisane bezpiecznym podpisem elektronicznym.
Odejście od obowiązku posługiwania się bezpiecznym podpisem elektronicznym jest kolejnym argumentem, który powinien zdecydowanie zwiększyć popularność trybu licytacji elektronicznej kosztem zapytania o cenę. Należy bowiem zauważyć, że tryb licytacji elektronicznej jako tryb otwarty na konkurencję nie generuje, co do zasady, takiego zainteresowania instytucji kontrolujących poprawność udzielanych zamówień publicznych jak znacznie mniej nastawiony na otwartą konkurencję tryb zapytania o cenę.
Zastosowanie trybu licytacji elektronicznej zamiast trybu zapytania o cenę niesie ze sobą szereg korzyści zarówno dla zamawiającego jak i wykonawców ubiegających się o uzyskanie zamówienia publicznego. W katalogu korzyści przede wszystkim należy wskazać:
• zniesienie ryzyk formalno – prawnych związanych z niezgodnym z ustawą Prawo zamówień publicznych wyborem trybu udzielenia zamówienia publicznego,
• przyspieszenie procedur – wybór najkorzystniejszej oferty dokonuje się automatycznie podczas trwania licytacji,
• brak specyfikacji istotnych warunków zamówienia – co skraca czas na opracowanie dokumentów związanych z wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,
• usprawnienie przepływu informacji,
• transparentność wyboru wykonawcy,
• powszechna dostępność wykonawców do zamówienia,
• zminimalizowanie ryzyka popełnienia błędów związanych z przygotowaniem oferty.