Obowiązuje już nowe rozporządzenie określające warunki użycia środków przymusu bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich i młodzieżowych ośrodkach wychowawczych. W nowych przepisach określono m.in., że maksymalny czas stosowania pasa obezwładniającego i kaftana bezpieczeństwa to 8 godzin.
Nowe rozporządzenie, w stosunku do poprzednio obowiązujących przepisów z 2005 roku, zmienia kilka istotnych przepisów.
Dotychczasowe unormowanie stanowiące, że użycie siły fizycznej polega na doraźnym, krótkotrwałym ręcznym obezwładnieniu nieletniego, uzupełniono o regulację, która stanowi, że zadawanie uderzeń w ramach siły fizycznej dopuszczalne jest wyłącznie w celu odparcia bezpośredniego zamachu na życie lub zdrowie własne lub innych osób.
Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że agresywne i niebezpieczne zachowanie się wychowanków powinno skutkować użyciem takich środków, które skutecznie ochraniać będą ludzkie życie i zdrowie oraz nie pozwolą na rozprzestrzenienie się zagrożenia. Jednocześnie stosowanie najsilniejszych środków z tej kategorii zarezerwowano jedynie dla szczególnych i najbardziej niebezpiecznych zagrożeń.

Izby izolacyjne

W nowych przepisach uzupełniono wymagania, jakie powinny spełniać izby izolacyjne. Pomieszczenie takie, oprócz tego że musi być dźwiękochłonne, ogrzane i oświetlone, teraz będzie także monitorowane. Rozwiązanie takie zastosowano z uwagi na to, że również w tych pomieszczeniach dochodzić może do prób samookaleczenia lub prób samobójczych. W izbach izolacyjnych umieszczani są przede wszystkim nieletni agresywni, zatem prawdopodobieństwo takich prób znacznie wzrasta – podkreślono w uzasadnieniu zmian. Monitoring niewątpliwie poprawi bezpieczeństwo w tym zakresie. Już obecnie wiele izb izolacyjnych jest monitorowanych, a doświadczenia z funkcjonowania w nich monitoringu są pozytywne i uzasadniają upowszechnienie prowadzenia takiego nadzoru.
Zmieniono dotychczasowy przepis uwzględniający łączne stosowanie wobec nieletnich dwóch środków przymusu bezpośredniego: pasa obezwładniającego i kaftana bezpieczeństwa. Ponieważ praktyczne użycie tych środków się różni, zdecydowano o ich rozdzieleniu. Czyli osobno zapisano, kiedy stosuje się założenie pasa obezwładniającego, a kiedy kaftana bezpieczeństwa.
Takie rozwiązanie sprawi, że ich użycie wobec nieletniego będzie bezpieczniejsze. Zwrócono na to uwagę w rządowym komunikacie. Jak podkreślono, jednocześnie na 8 godzin określono maksymalny czas stosowania pasa obezwładniającego i kaftana bezpieczeństwa. Taki czas powinien wystarczyć na wyciszenie agresywnego wychowanka lub podjęcie decyzji o podaniu mu leków.
Przyjęto, że protokół zastosowania środka przymusu bezpośredniego zostanie uzupełniony o informacje o dokładnej godzinie jego użycia, miejscu zastosowania i godzinie zakończenia. Ma też zawierać imię i nazwisko oraz datę urodzenia nieletniego, wobec którego zastosowano środek przymusu bezpośredniego. Takie przepisy są konieczne ze względu na konieczność ścisłego przestrzegania praw nieletnich, a temu m.in. służy precyzyjna informacja o użyciu środka przymusu bezpośredniego.
Jednocześnie dyrektora zakładu (lub ośrodka) zobowiązano do prowadzenia rejestru zastosowanych środków przymusu bezpośredniego wobec nieletniego. Rejestr ten zawierać będzie: dane osobowe nieletniego, datę, rodzaj, przyczynę oraz godzinę zastosowania i czas stosowania środka przymusu bezpośredniego. Dyrektor w ciągu 24 godzin (dotychczas 72 godziny) będzie musiał też zawiadomić odpowiednie instytucje o zastosowaniu środka przymusu bezpośredniego. Zwrócono na to m.in. uwagę w rządowej informacji (www.kprm.gov.pl).
Jak podkreślono, zgodnie z nowymi przepisami, nieletni zostanie poinformowany o przysługującym mu prawie wniesienia skargi na zastosowany wobec niego środek przymusu bezpośredniego. Taką skargę będzie mógł złożyć w ciągu 30 dni od chwili zakończenia stosowania tego środka. Uznano, że uprawnienie do wniesienia skargi powinno być ograniczone czasowo w celu wyeliminowania nadużywania tego prawa w celach innych niż związane z konkretnym zastosowaniem środka.



Prowadzenie dokumentacji

Warto też podkreślić, że do nowego rozporządzenia przeniesiono część dotychczasowych rozwiązań. Tak jak poprzednio zapisano, że nieletniego wobec którego zastosowano środki przymusu bezpośredniego, należy objąć wzmożonym oddziaływaniem psychologiczno-pedagogicznym. Powinno ono zmierzać w szczególności do rozładowania napięcia emocjonalnego i wyeliminowania agresji. Jednak do tych przepisów dodano regulację, zgodnie z którą zakres i wyniki oddziaływania psychologiczno-pedagogicznego będą odnotowywane w dokumentacji nieletniego prowadzonej przez zakład lub ośrodek. Chodzi o dokumentowanie stosowanych metod wychowawczych i ich skuteczności.
Nowe rozporządzenie weszło w życie 7 marca 2011 r.
Ważne!
Uzupełnieniem monitoringu w izbach izolacyjnych jest obowiązek dokonywania przez pracowników zakładu kontroli tych pomieszczeń nie rzadziej niż 15 minut. Przyjęcie tego rozwiązania wynika z działania zabezpieczającego zdrowie i życie nieletniego
Słownik
Przez użyte w rozporządzeniu określenia należy rozumieć:
zakład – zakład poprawczy oraz schronisko dla nieletnich;
ośrodek – młodzieżowy ośrodek wychowawczy oraz młodzieżowy ośrodek socjoterapii;
dyrektor – dyrektora zakładu lub ośrodka.
Ważne!
Nowe rozporządzenie zawiera regulację, zgodnie z którą zakres i wyniki oddziaływania psychologiczno-pedagogicznego będą odnotowywane w dokumentacji nieletniego
Podstawa prawna
Par. 2 – 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 22 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu użycia środków przymusu bezpośredniego wobec nieletnich umieszczonych w zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii (Dz.U. nr 48, poz. 248).