Hipotekę przymusową na wszystkich nieruchomościach dłużnika może uzyskać wierzyciel, którego wierzytelność została stwierdzona tytułem wykonawczym. Jest ustanawiana na jednostronny wniosek wierzyciela.
O przymusowym charakterze hipoteki decyduje sposób jej ustanowienia. Nie powstaje na podstawie umowy lub jednostronnego oświadczenia woli właściciela nieruchomości, ale na wniosek wierzyciela, którego wierzytelność została stwierdzona tytułem wykonawczym. Na podstawie tego tytułu wierzyciel może obciążyć hipoteką przymusową wszystkie nieruchomości dłużnika. Uprawnienie wierzyciela składającego wniosek o wpis hipoteki przymusowej powinno wynikać z tytułu wykonawczego wydanego zarówno w sądowym, jak i administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym.
Najczęściej hipoteką przymusową są zabezpieczane roszczenia ZUS z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie oraz urzędu skarbowego z tytułu zaległych podatków.
Oprócz nieruchomości stanowiących własność dłużnika przedmiotem hipoteki przymusowej mogą być również: użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie, które stanowią własność użytkownika wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wierzytelność zabezpieczona hipoteką, a nawet statek morski lub statek morski w budowie wpisane do rejestru okrętowego.
Od 20 lutego 2011 r., po wejściu w życie przepisów ustawy z 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 131, poz. 1075), hipotekę przymusową można uzyskać także na podstawie postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia, postanowienia prokuratora, na podstawie decyzji administracyjnej, chociażby nie była ostateczna, albo zarządzenie zabezpieczenia dokonanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Natomiast hipoteka przymusowa nie może obciążyć udziału we wspólności łącznej.
Wysokość wpisanej do księgi wieczystej hipoteki przymusowej jest ograniczona, ponieważ nie może przekraczać sumy wynikającej z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu. Zdarza się, że z dokumentu ona jednak nie wynika. Wówczas suma hipoteki nie może przewyższyć więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności razem z roszczeniami o świadczenia uboczne. Chodzi o świadczenia, które zostały określone w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o jej wpis.
PRZYKŁAD
Jaka może być najwyższa wartość hipoteki przymusowej
Właściciel może żądać wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej najwyżej na sumę, która nie przekracza kwoty wynikającej z treści dokumentu stanowiącego podstawę jej wpisu. Gdy z niego nie wynika, to nie może przewyższać więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne.
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 28 i 29 ustawy z 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 131, poz. 1075).