Spadkodawca będzie mógł wskazać w testamencie przepisy państwa, według którego oceniona zostanie sprawa spadkowa. Wyboru będzie mógł dokonać między swoim prawem ojczystym, miejscem zamieszkania albo zwykłego pobytu.
Osoby pochodzące z różnych państw będą mogły wybrać, według jakiego prawa będzie oceniana zawarta między nimi umowa o arbitraż. Takie zmiany przewiduje nowe prawo prywatne międzynarodowe. W piątek ustawa została przyjęta przez Sejm. Nowe prawo ma na celu wskazanie regulacji właściwych dla stosunków osobistych i majątkowych, w tym odnoszących się do prawa handlowego i rodzinnego.

Miejsce zwykłego pobytu

Według przyjętych przepisów, podstawowym kryterium dotyczącym osób fizycznych będzie obywatelstwo. Ma ono odgrywać decydującą rolę w wyborze regulacji właściwych w sprawach z zakresu prawa osobowego, stosunków rodzinnych i spraw spadkowych. Inaczej niż dotychczas możliwe będzie powołanie się nie tylko na przesłankę miejsca zamieszkania, ale również zwykłego pobytu. Niestety pojęcia te nie zostały zdefiniowane. Przyjmuje się jednak, że to drugie określa słabsze powiązanie osoby z określonym państwem niż wskazane przez pierwsze z pojęć. Przykładowo, stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami mają podlegać ich wspólnemu prawu ojczystemu. W razie jego braku, zastosowanie będzie miało prawo państwa, w którym oboje mają miejsce zamieszkania, a jeżeli i tego nie będzie można ustalić – miejsce zwykłego pobytu.
W ustawie rozbudowana została także regulacja dotycząca osób prawnych. Utrzymano kryterium jej siedziby, ale umożliwiono ponadto odesłanie do prawa państwa, na podstawie którego dana firma powstała. Co więcej, uregulowano zagadnienia związane z przeniesieniem głównej siedziby osoby prawnej do innego państwa oraz fuzją osób prawnych usytuowanych w różnych państwach.
Wzmocnione zostały także przepisy dotyczące formy czynności prawnej. W przypadku zawarcia umowy przez osoby znajdujące się w różnych państwach, wystarczy zachowanie formy przewidzianej przez prawo jednego z nich. Przy ustalaniu natomiast, czy dana czynność prawna została dokonana, mają być stosowane unormowania dla niej właściwe. W razie zaś powoływania się na brak oświadczenia woli, strona powinna opierać się na regulacjach państwa, w którym ma miejsce zwykłego pobytu. Będzie to miało zastosowanie, jeżeli z okoliczności wynika, że nieuzasadniona byłaby ocena skutków jej zachowania według prawa właściwego.
Ustawa zmienia kryterium prawa właściwego w sprawach spadkowych. Według przyjętych zasad spadkodawca będzie mógł w testamencie wybrać swoje prawo ojczyste, miejsca zamieszkania albo zwykłego pobytu z chwili dokonania tej czynności lub momentu śmierci. W razie braku takiego wskazania, pod uwagę będzie brane obywatelstwo zmarłego, które dotychczas jest wyłączną przesłanką w sprawach spadkowych. Nowe rozwiązania zakładają również, że treść i ustanie prawa własności intelektualnej będzie podlegać prawu państwa, w którym ma miejsce korzystanie z niego. Uregulowano także prawo właściwe dla przedstawicielstwa ustawowego i pełnomocnictwa.

Prawo wyboru

Zgodnie z treścią ustawy, wskazane prawo właściwe będzie obejmować także przepisy prawa publicznego, a także domniemania prawne lub inne reguły dotyczące ciężaru dowodowego.
W ustawie przyjęto, że w razie wystąpienia luki w jej treści, stosowane będą do danego stosunku prawnego regulacje państwa, z którym jest on najściślej związany. Jeżeli nie będzie można ustalić okoliczności, od których zależy ustalenie regulacji, zastosowanie będzie miało prawo najściślej związane z danym stosunkiem prawnym. W przypadku zaś, gdy stwierdzenie treści obcych przepisów nie będzie możliwe w rozsądnym terminie, obowiązywać będzie prawo polskie. Nowa regulacja zawiera także ogólne przepisy o możliwości wyboru prawa w wyraźnie wskazanych sytuacjach.

Umowa o arbitraż

Jedną z takich sytuacji jest zawarcie umowy o arbitraż. Zgodnie z nowymi przepisami w razie wystąpienia w niej elementu zagranicznego będzie ona regulowana przez prawo wybrane dla niej przez strony. W razie braku podjęcia takiej decyzji umowa będzie podlegała unormowaniom państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce arbitrażu. Jeżeli i takie uzgodnienie nie zostało dokonane, będzie ona regulowana przez przepisy właściwe dla stosunku prawnego, którego spór dotyczy. Zgodnie z nową ustawą wystarczy jednak, że umowa jest skuteczna według prawa państwa, gdzie toczy się postępowanie, lub wydał orzeczenie sąd arbitrażowy. Uregulowane została także forma prawna takiej czynności prawnej. Ma ona podlegać prawu państwa miejsca arbitrażu. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, któremu umowa o arbitraż podlega. Dotychczasowe przepisy nie normowały wskazanej kwestii. Wraz z wejściem w życie nowej ustawy obecnie obowiązujące prawo prywatne międzynarodowe straci swoją moc, z wyjątkiem przepisów odnoszących się do zobowiązań alimentacyjnych, ale tylko do 17 czerwca 2011 r.
Jakie kryteria zdecydują o właściwości sądu
● obywatelstwo
● miejsce zamieszkania
● miejsce zwykłego pobytu
● siedziba osoby prawnej
● położenie rzeczy