Wierzyciel może wnieść do komornika sądowego o wyegzekwowanie swojej należności z nieruchomości dłużnika. Po zajęciu, opisie i oszacowaniu komornik przeprowadza pierwszą publiczną licytację nieruchomości, a gdy nie będzie nabywców, wyznaczy drugą. Jeżeli również druga licytacja nie da efektu, wierzyciel może złożyć do sądu nadzorującego egzekucję wniosek o przejęcie niesprzedanej licytacyjnie nieruchomości.
Prawo mówi, że jeżeli na drugiej licytacji nieruchomości nikt nie przystąpi do przetargu, wierzycielowi egzekwującemu i hipotecznemu oraz współwłaścicielowi przysługuje prawo przejęcia tej nieruchomości na własność, ale za cenę nie niższą od dwóch trzecich części sumy oszacowania. Jeżeli przedmiotem egzekucji jest nieruchomość rolna, współwłaściciel nieruchomości wystawionej na licytację i niebędący dłużnikiem osobistym ma prawo przejęcia nieruchomości na własność w cenie nie niższej od trzech czwartych sumy oszacowania.
Jeżeli kilku współwłaścicieli zgłosi wniosek o przejęcie nieruchomości rolnej, pierwszeństwo przysługuje temu z nich, który prowadzi gospodarstwo rolne lub pracuje w nim. Jeżeli warunek ten spełnia kilku współwłaścicieli albo nie spełnia go żaden z nich, sąd przyzna pierwszeństwo temu współwłaścicielowi, który daje najlepszą gwarancję należytego prowadzenia gospodarstwa rolnego.
Jeżeli na licytacji nikt nie przystąpił do przetargu, a przedmiotem egzekucji jest własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, wierzyciel hipoteczny może przejąć to prawo za cenę nie niższą od trzech czwartych sumy oszacowania; wniosek o przejęcie należy zgłosić w ciągu tygodnia od licytacji. Wierzyciel hipoteczny nie składa rękojmi. Wniosek o przejęcie nieruchomości wierzyciel powinien złożyć sądowi w ciągu tygodnia po licytacji, składając jednocześnie rękojmię, chyba że ustawa go od niej zwalnia. Jeżeli kilku wierzycieli składa wniosek o przejęcie, pierwszeństwo przysługuje temu, kto zaofiarował cenę wyższą, a przy równych cenach – temu, czyja należność jest większa. Nie składa rękojmi wierzyciel zgłaszający przejęcie nieruchomości po drugiej bezskutecznej egzekucji, jeżeli wartość przysługującego mu i ujawnionego w opisie i oszacowaniu prawa nie jest niższa od wysokości rękojmi i jeżeli do tej wysokości znajduje ona pokrycie w cenie wywołania wraz z prawami stwierdzonymi w opisie i oszacowaniu, korzystającymi z pierwszeństwa przed jego prawem (postan. SN z 2 marca 2000 r. w sprawie CKN 201/00,OSNC 2000/10/180). Jeżeli po drugiej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na własność, postępowanie egzekucyjne umarza się i nowa egzekucja z tej nieruchomości może być wszczęta dopiero po upływie roku.
Rozstrzygając wniosek o przejęcie nieruchomości, sąd rejonowy na posiedzeniu jawnym, po wysłuchaniu wnioskodawców i dłużników, wydaje postanowienie o przybiciu na rzecz nabywcy. Sąd odmówi przybicia z powodu naruszenia przepisów postępowania w toku licytacji, jeżeli uchybienia te mogły mieć istotny wpływ na wynik przetargu. Sąd odmówi również przybicia, jeżeli postępowanie podlegało umorzeniu lub zawieszeniu albo jeżeli uczestnik nie otrzymał zawiadomienia o licytacji, chyba że z tego powodu nie nastąpiło naruszenie jego praw albo że będąc na licytacji nie wystąpił ze skargą na to uchybienie. Na postanowienie sądu co do przybicia przysługuje zażalenie. Podstawą zażalenia nie mogą być takie uchybienia przepisów postępowania, które nie naruszają praw skarżącego.
Po uprawomocnieniu się przybicia sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności przejętej nieruchomości. Na postanowienie co do przysądzenia własności przysługuje zażalenie. Podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest także tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości.
Podstawa prawna
Art. 984 – 1003 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).