Od czego rozpocząć proces zagospodarowania terenów poprzemysłowych? Czy samorządy skazane są na samodzielne działanie w tym zakresie, czy też mogą skorzystać z funkcjonujących programów rządowych i unijnych? W jaki sposób gminy mogą zainteresować rewitalizacją przedsiębiorców?
Tereny poprzemysłowe to obszary, które obecnie nie spełniają funkcji gospodarczych. Często wymagają remediacji, czyli usunięcia skażeń ze względu na niekorzystne przekształcenia ich powierzchni czy zanieczyszczenia gleby. Cały proces zmierzający do rewitalizacji takiego terenu należy rozpocząć od dobrego rozpoznania możliwie wszystkich jego właściwości. Do najważniejszych należą właściwości istotne ze względu na ryzyko zdrowotne i ochronę środowiska (stopień zanieczyszczenia, skala degradacji powierzchni), usytuowanie w przestrzeni (dostępność, istniejąca infrastruktura), obecność na nim obiektów, które mogą być cenne jako zabytki techniki lub przyrody. Daje to przybliżony obraz wartości terenu dla potencjalnego przyszłego użytkownika lub inwestora. Rewitalizacja ma na celu przywrócenie konkretnego terenu do dalszego użytkowania. Chodzi o przywrócenie terenowi wartości gospodarczej przez nadanie mu nowych funkcji. Analizując stan terenu poprzemysłowego, należy wziąć pod uwagę fakt, że jego wartość finansowa nie jest taka sama jak terenów niezdegradowanych. W wycenie wartości należy uwzględnić te, że nabywca (inwestor) będzie musiał ponieść konkretne koszty związane z naprawą jego stanu, by móc rozpocząć nową inwestycję. Czas trwania rewitalizacji to z grubsza czas trwania procesu jego remediacji i przeprowadzenia inwestycji. Mogą to być miesiące, ale mogą być i lata.
Dla samorządów zainteresowanych rewitalizacją terenów poprzemysłowych dostępne są programy pomocowe. Problem w tym, że z reguły są to różne programy odnoszące się do poszczególnych etapów rewitalizacji. Inne są dla przeprowadzenia remediacji, inne dla konkretnych procesów inwestycyjnych.
Samorząd może, ale nie musi występować samodzielnie. Przy lokalizowaniu na nich nowych obiektów przemysłowych czy usługowych jego partnerem może być inwestor. Jakie środki i w jakich programach są dostępne – to zależy od celu rewitalizacji. Może to być np. zagospodarowanie terenu w kierunku rekreacyjnym z pomocą środków z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Może chodzić o uruchomienie na danym obszarze nowej, innowacyjnej działalności gospodarczej z pomocą środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Do dyspozycji są też środki Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym.
Władza lokalna powininna tworzyć m.in. warunki do rozwoju przedsiębiorczości. Tereny poprzemysłowe jak najbardziej nadają się do realizacji tego celu. W tym kontekście partnerami samorządu w pracy nad rewitalizacją powinny być podmioty gospodarcze zarówno sfery produkcyjnej, jak i usługowej, w zależności od kierunku rewitalizacji. W moim odczuciu najlepszym rozwiązaniem jest tu partnerstwo publiczno-prywatne. Z jednej strony zapewni to administracji zrealizowanie m.in. celu, o którym wspominałem wyżej – rozwoju przedsiębiorczości, ale też i rozwoju gospodarczego gminy lub regionu, z drugiej zaś strony przedsiębiorca inwestujący również swoje środki zadba, by były one prawidłowo wykorzystane i przynosiły korzyści i jemu, a przez stworzenie nowych miejsc pracy – również społeczności lokalnej.