Kiedy rada gminy wydaje akty prawa miejscowego? Jakie cechy świadczą o tym, że dana uchwała jest aktem prawa miejscowego?
Organom samorządu terytorialnego, a więc również radzie gminy, zgodnie z art. 94 Konstytucji RP przyznane zostały kompetencje do wydawania aktów prawa miejscowego. Przepisy o samorządzie gminnym nie regulują kwestii trybu i zasad wydawania aktów prawa miejscowego kompleksowo. Regulacja ta jest rozproszona w ustawach szczegółowych. Przepisy ustawy o samorządzie gminnym stanowią, że na jej podstawie organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze gminy w zakresie: wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy, a także zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Rada gminy może wydawać akty prawa miejscowego w innym zakresie niż powyżej wskazany, tylko wówczas gdy w odrębnej ustawie będzie zawarty stosowny przepis upoważniający. Akt prawa miejscowego musi spełniać zarówno określone warunki materialne, jak i formalne. Jego podstawą prawną musi być zawsze wyraźne upoważnienie ustawowe, a zawarta w nim powszechnie obowiązująca norma postępowania musi mieć charakter generalny (wskazuje kategorię potencjalnych adresatów, nie zaś podmiot indywidualnie oznaczony) oraz abstrakcyjny (nie odnosi się do jednej konkretnej sytuacji, lecz do nieograniczonej liczby określonych przypadków). Przykładowo zgodnie z przepisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym aktem prawa miejscowego jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, ustalany dla obszaru całej gminy. Z kolei dalej w ustawie wskazano, że inny akt – studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy – nie jest aktem prawa miejscowego. Brak tej kwalifikacji wynika wprost z przepisu ustawy oraz z charakteru studium. W praktyce pojawia się nadal wiele wątpliwości co do tego, które uchwały rady gminy są aktem prawa miejscowego. Wiele z tych wątpliwości było wyjaśnianych przez sądy administracyjne. W orzecznictwie nie zostały uznane za akty prawa miejscowego: uchwała określająca opłaty za usługi pogrzebowe na cmentarzu komunalnym czy też uchwała określająca zasady przyznawania świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady refundacji wydatków na usługi opiekuńcze.