Kiedy następuje wygaśnięcie mandatu wójta? Jakie mogą być przyczyny podjęcia uchwały przez radę gminy o przeprowadzeniu referendum w sprawie jego odwołania?
prof. dr hab. Marek Chmaj
Kancelaria Radcowska Chmaj i Wspólnicy
Wygaśnięcie mandatu wójta może nastąpić m.in. poprzez jego odwołanie w drodze referendum, które zostanie przeprowadzone, gdy rada gminy nie udzieli wójtowi absolutorium albo gdy zaistnieją inne przyczyny niż nieudzielenie absolutorium. Należy podkreślić, że odwołanie wójta w drodze referendum jest wyrazem zwierzchniej władzy wspólnoty samorządowej i ma związek z charakterem mandatu wójta jako specyficznej więzi łączącej reprezentanta społeczeństwa w wykonywaniu władzy samorządowej.
Rada gminy jako inicjator procedury odwołania wójta może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w tej sprawie, jeżeli zaistnieją przyczyny inne niż nieudzielenie absolutorium, a uzasadniające usunięcie wójta z urzędu. Taką inną przyczyną może być np. toczące się przeciwko wójtowi postępowanie karne, nienależyte wykonywanie obowiązków przez wójta lub niezdolność do wykonywania mandatu ze względu na stan zdrowia. W związku z wydarzeniami ostatnich miesięcy przyczyną prób wszczęcia procedury zmierzającej do odwołania wójtów w niektórych gminach była nieudolność organów wykonawczych w walce z powodzią.
Jeżeli występuje jedna z przykładowo wskazanych przyczyn, innych niż nieudzielenie wójtowi absolutorium, rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta. Uchwała taka może być podjęta na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady i dopiero po upływie dziewięciu miesięcy od dnia wyboru wójta i nie później niż na dziewięć miesięcy przed zakończeniem kadencji. Wniosek wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną. Dodatkowym zaostrzeniem wymogów co do podjęcia wskazanej uchwały jest zastrzeżenie, że rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Ustawodawca przewidział tutaj czas na podjęcie rozmów pomiędzy organami gminy oraz na opadnięcie emocji. Rada podejmuje uchwałę większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym. Takie głosowanie odbywa się przy użyciu kart do głosowania podpisanych imieniem i nazwiskiem radnego. Jeśli uchwała nie osiągnie wymaganego poparcia, to kolejny wniosek może być zgłoszony w tym trybie nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od poprzedniego głosowania.
Uchwałę rady gminy o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta przewodniczący rady gminy przekazuje komisarzowi wyborczemu, który wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum w ciągu 14 dni po upływie terminu do stwierdzenia nieważności tej uchwały przez wojewodę albo w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia o oddaleniu lub odrzuceniu przez sąd administracyjny skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody unieważniające uchwałę. Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy. Według art. 55 ust. 2 ustawy z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.
W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji przeprowadza się wybory przedterminowe.
lj
Podstawa prawna
Art. 28b ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.).