Jakie uprawnienia przysługują gminie, która kwestionuje swoją właściwość do wydania decyzji w sprawie? Kiedy między organami jednostek samorządu terytorialnego powstają spory kompetencyjne?
Andrzej Król
radca prawny z Warszawy
Kodeks postępowania administracyjnego obliguje organy administracji publicznej do przestrzegania z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. Oznacza to, że organ, np. wójt gminy, który uzna się za niewłaściwy dla rozstrzygnięcia sprawy, powinien przekazać ją zgodnie z właściwością innemu organowi. Zdarzają się jednak i takie sytuacje, gdy żaden z organów nie chce się zająć sprawą, gdyż uważa, że jest niewłaściwy do jej rozstrzygnięcia. W takiej sytuacji powstaje spór kompetencyjny. Zgodnie z judykaturą rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego może nastąpić w odniesieniu do załatwienia konkretnej sprawy, w której dwa organy uznają się jednocześnie za właściwe (spór pozytywny) lub też żaden z nich nie uznaje się za właściwy w sprawie (spór negatywny). Dodatkowo sprawa, w której organy uznają się za właściwe do jej rozstrzygnięcia, bądź też, nie musi być sprawą z zakresu administracji publicznej, w której jeden ze spierających się organów jest właściwy. Jednocześnie warunkiem wydania przez Naczelny Sąd Administracyjny merytorycznego orzeczenia w przedmiocie sporu kompetencyjnego jest istnienie sporu prawnego, którego podmiotem z jednej strony jest organ jednostki samorządu terytorialnego lub samorządowe kolegium odwoławcze, a z drugiej strony – organ administracji rządowej.
Przepisy jasno wskazują, kto rozstrzyga spór kompetencyjny między poszczególnymi rodzajami organów. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych powierzono także sądom administracyjnym. Zgodnie z przepisami prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej. W postanowieniu z 22 grudnia 2008 r. w sprawie sygn. akt I OW 98/2008 (ONSAiWSA 2009/6, poz. 105) NSA wskazał, że warunkiem koniecznym wystąpienia o rozstrzygnięcie sporu o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego jest wydanie przez organ administracji ostatecznego postanowienia w trybie art. 65 par. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r., nr 98 poz. 1071 z późn. zm.). Oznacza to, że organ powinien wydać postanowienie o uznaniu się za niewłaściwy do załatwienia konkretnej sprawy. W konsekwencji nie może być uznana za spór o właściwość (kompetencyjny) ani sytuacja, w której chodzi o wykładnię prawa w odniesieniu do konkretnej sprawy, ani też żądanie wskazania organu właściwego, gdy sprawa nie została skutecznie przekazana do innego organu administracji publicznej w trybie art. 65 par. 1 k.p.a. przez organ, który uznał się za niewłaściwy. Przez spór kompetencyjny należy zatem rozumieć sytuację prawną, w jakiej co do zakresu działania organu administracji publicznej zachodzi rozbieżność poglądów. W konsekwencji negatywny spór kompetencyjny nie występuje w każdym przypadku rozbieżności poglądów między organami administracji publicznej co do ich właściwości do załatwienia sprawy administracyjnej, lecz tylko wówczas, gdy postanowienie o przekazaniu sprawy do innego organu (właściwego) zostało utrzymane w mocy w postępowaniu zażaleniowym albo stało się ostateczne wskutek upływu terminu do jego zaskarżenia. Jedynie w takim wypadku można uznać, że konkretne podanie w danej sprawie administracyjnej zostało skutecznie przekazane do innego organu administracji. Ostateczne postanowienie o przekazaniu sprawy, jeżeli nie było zaskarżone do wojewódzkiego sądu administracyjnego, otwiera organowi, któremu sprawa została przekazana, drogę do złożenia wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego (o właściwość) przez NSA na podstawie art. 15 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Złożenie wniosku o rozstrzygnięcie sporu o właściwość (kompetencyjnego) stwarza w takim wypadku możliwość uchylenia skutków prawnych wynikających z ostatecznego postanowienia o przekazaniu sprawy innemu organowi. Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organ administracji publicznej, na którego obszarze wynikła sprawa, podejmuje tylko czynności niecierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.
hw