Agencja Nieruchomości Rolnych nie może już korzystać z odkupu sprzedanych ziem, ale martwego prawa nie można usunąć z ksiąg wieczystych bez zgody Agencji.
Właściciele zakupionych od Agencji Nieruchomości Rolnych ziem mają problem z wykreśleniem z ksiąg wieczystych wpisu o przysługującym Agencji prawie odkupu tych nieruchomości w ciągu 5 lat od ich sprzedaży. Tymczasem przepisy, w oparciu o które takie zastrzeżenie było wpisywane do działu III ksiąg wieczystych, utraciły moc z dniem wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego uznającego je za niekonstytucyjne, tj. 29 marca 2010 r.
– Na skutek orzeczenia TK, pomimo wpisu prawa odkupu na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych, wykonywanie tego prawa przez Agencję jest obecnie niemożliwe – przyznaje Grażyna Kapelko, rzecznik prasowy ANR.
Niestety brak klarownej sytuacji prawnej powoduje, że w księgach nadal widnieje martwy zapis, co może skutecznie zniechęcić potencjalnego nabywcę do kupna nieruchomości obciążonej odkupem. Problem jest duży, bo ANR w okresie ostatnich 7 lat zawarła ponad 80 tys. transakcji sprzedaży nieruchomości rolnych.
– Co do zasady, prawo odkupu zawarte było w każdej takiej umowie – mówi Grażyna Kapelko.
Tylko z pomocą Agencji
Kłopotliwego wpisu w dziale III księgi wieczystej właściciel nieruchomości może się skutecznie pozbyć tylko w jeden sposób – za pomocą Agencji Nieruchomości Rolnych. Pierwszy krok to wystąpienie do Agencji o wydanie oświadczenia wyrażającego zgodę na dokonanie wykreślenia prawa odkupu.
Agencja zapewnia, że zainteresowani uzyskują oświadczenie bez zbędnej zwłoki.
Następnie konieczne jest złożenie do sądu wieczystoksięgowego wniosku o wpis, polegający na wykreśleniu prawa odkupu. Do wniosku należy dołączyć oświadczenie Agencji.
W przypadku, gdy ANR nie wyrazi zgody na wykreślenie prawa odkupu z księgi wieczystej, nabywcy pozostanie prawo złożenia pozwu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
Oddalony wniosek
Niestety wnioski wielu właścicieli nieruchomości zakupionych od Agencji są przez sądy wieczystoksięgowe oddalane. Powodem jest to, że zainteresowani nie występują do ANR o wydanie stosownego zaświadczenia.
– Biorąc pod uwagę przepisy, mimo zasadności żądania zawartego we wniosku, należy go oddalić z braku legitymacji procesowej – mówi Maciej Rzewuski, adiunkt w Katedrze Postępowania Cywilnego UWM w Olsztynie.
Kłopotu nie ma, gdy od czasu nabycia nieruchomości od Agencji upłynęło już 5 lat.
– Wówczas sam właściciel może się powołać na ten fakt i złożyć wniosek o wykreślenie wpisu w dziale III – mówi Jarosław Trześniewski-Kwiecień, sędzia w stanie spoczynku i były przewodniczący Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Mławie.
Wykreślenie z urzędu
Wpis polegający na wykreśleniu nieaktualnego zapisu z księgi wieczystej może się odbywać wyłącznie z zastosowaniem przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
– Sama Agencja Nieruchomości Rolnych nie ma podstawy prawnej, na mocy której mogłaby składać wnioski o wykreślenie wpisu w dziale III ustawowego prawa odkupu – twierdzi Grażyna Kapelko.
I dodaje, że dla sądów wieczysto-księgowych orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego również nie stanowi podstawy do skreślenia wpisu z urzędu. Innego zdania jest dr Maciej Rzewuski.
– Na podstawie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, jeżeli ograniczenie możności rozporządzenia nieruchomością lub prawami rzeczowymi na nieruchomości, które przestało być wiążące, jest nadal wpisane w księdze wieczystej, wykreślenie go może nastąpić z urzędu – wyjaśnia Maciej Rzewuski.
W przypadku uchylonego przez TK przepisu wszystkie te warunki są spełnione. Potwierdza to sędzia Trześniewski-Kwiecień.
– W sytuacji gdy przepis dotyczący ustawowego prawa odkupu został uchylony, wpisy dokonane na podstawie tego przepisu dotyczące prawa odkupu, powinny być wykreślane z urzędu – mówi sędzia Jarosław Trześniewski-Kwiecień.
Przyznaje jednak, że sprawdzenie takich ksiąg w celu dokonania wykreśleń z urzędu może stanowić spory problem techniczny. Sądy nie wykazują więc inicjatywy, by powstały problem zminimalizować.