Strategia zarządzania mieniem komunalnym powinna wskazywać nieruchomości, które w najbliższym czasie zostaną sprzedane, wynajęte lub wydzierżawione. Pozwala to na szybszy rozwój i wzrost dochodów gminy.
Prawidłowa gospodarka mieniem jest jednym z najważniejszych zadań każdej gminy. Kluczem do prawidłowego gospodarowania mieniem komunalnym jednostki samorządu terytorialnego jest wstępne zgromadzenie rzetelnych informacji na temat stanu swojego posiadania. Zgromadzenie aktualnych i szczegółowych danych znacznie ułatwia podejmowanie trafnych decyzji w sprawie bieżącego i długofalowego wykorzystania posiadanych nieruchomości i praw majątkowych.

Zyski ze sprzedaży

Z tych względów zadaniem, jakie stoi przed każdą gminą, jest opracowanie odpowiedniej strategii zarządzania mieniem i zbywania poszczególnych jego składników. Aby je prawidłowo wypełnić, każda gmina powinna przygotować podział składników mienia na te, które służą wykonywaniu zadań publicznych, i te, które nie są do tego potrzebne. Prawidłowy podział powinien również uwzględniać te nieruchomości, które przynoszą gminie dochód i będą go przynosić w przyszłości, i te, które dochodu nie przynoszą lub nie będą go przynosiły. Tak przeprowadzona analiza może doprowadzić do powstania planu umożliwiającego trwałe zwiększanie dochodu gminy przez sprzedaż poszczególnych składników mienia komunalnego przy jednoczesnym przyspieszeniu rozwoju gospodarczego i wzroście inwestycji w gminie.
Zbywając nieruchomości gminne, można osiągnąć rozwój inwestycji prowadzonych przez nowych nabywców, a także zmniejszyć koszty związane z gospodarowaniem nieruchomościami przez gminę. Zbywając nieruchomości i lokale, gmina może też osiągać inne, niekoniecznie ekonomiczne cele, jak np. spowodować renowację zabytków, umożliwić powstanie i rozwój ośrodków kulturalnych, rekreacyjnych, szkół niepublicznych, niezależnych od gminy ośrodków opieki społecznej. Takie działanie w konsekwencji może zmniejszyć wydatki gminnego budżetu dotychczas przeznaczane na cele oświaty, kultury, opieki społecznej itd. W praktyce niestety gminy rzadko korzystają z możliwości nieodpłatnego zbywania gruntów jednostkom prowadzącym taką działalność.

Zakup nieruchomości

Poza sprzedażą mienia komunalnego w prawidłowym gospodarowaniu majątkiem gminy bardzo duże znaczenie mają także zasady nabywania przez nią nowych gruntów. Jest to ważne m.in. z punktu widzenia procesów inwestycyjnych. Jeżeli bowiem gmina nie kupuje gruntów pod inwestycje infrastrukturalne i drogowe czy gruntów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe, wymagających scalenia, nowych podziałów geodezyjnych i uzbrojenia, to w przypadku rozdrobnionej własności gruntów procesy inwestycyjne w gminie mogą w krótkim czasie zostać na trwałe zahamowane.
Dodatkowo niektóre grunty gmina musi kupić, gdyż taki obowiązek wynika z zapisów prawa. Przykładowo grunty wydzielone pod budowę ulic z nieruchomości objętej podziałem na wniosek właściciela przechodzą na własność gminy z dniem, w którym decyzja lub orzeczenie o podziale stały się prawomocne. Nabywanie przez gminę gruntów o innym przeznaczeniu niż inwestycje jest często konieczne, ponieważ grunty te mają zgodnie z przeznaczeniem służyć całej społeczności, gdyż mają np. stanowić pasy ekologiczne lub są przeznaczone pod zieleń lub rekreację. Obowiązek taki wynika najczęściej z faktu, że grunty takie nie mogą być przez obecnych właścicieli odpowiednio zagospodarowane. Dla wielu gmin jest to jednak ogromny kłopot, gdyż nie mają one ani środków na zakup tych gruntów, ani środków na ich właściwe zagospodarowanie.
Nabywanie przez gminę nieruchomości zabudowanych lub lokali powinno jednak następować tylko wówczas, gdy są one konieczne do wykonywania zadań własnych gminy lub gdy obowiązek zakupu wynika z przepisów prawa lub prawomocnych wyroków sądowych. W innym przypadku nabywanie takich nieruchomości lub lokali następuje w celach komercyjnych i jest sprzeczne z zasadą nieprowadzenia przez gminy działalności gospodarczej wykraczającej poza usługi o charakterze użyteczności publicznej. Dodatkowo jeżeli skala takich zakupów jest duża, pojawia się niebezpieczeństwo powstania monopolu gminnego.
Bezprzetargowa sprzedaż nieruchomości
Nieruchomość jest sprzedawana w drodze bezprzetargowej, jeżeli jest zbywana:
● na rzecz osoby, której przysługuje pierwszeństwo w jej nabyciu;
● między Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego oraz między tymi jednostkami;
● osobom fizycznym i prawnym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele niezwiązane z działalnością zarobkową, a także organizacjom pożytku publicznego na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego;
● w drodze zamiany lub darowizny;
● na rzecz jej użytkownika wieczystego;
● na poprawę warunków zagospodarowania nieruchomości przyległej, stanowiącej własność lub oddanej w użytkowanie wieczyste osobie, która zamierza tę nieruchomość lub jej części nabyć, jeżeli nie mogą być zagospodarowane jako odrębne nieruchomości.