Obligacje komunalne to dobry sposób na dodatkowe środki finansowe. Na taki sposób finansowania inwestycji decyduje się coraz więcej samorządów. Pozyskane w ten sposób środki mogą zostać przeznaczone jako wkład w inwestycję współfinansowaną ze środków europejskich czy spłatę zaległych zobowiązań.
Obligacje komunalne należą do tzw. nieskarbowych papierów dłużnych i emitowane są przez jednostki samorządowe lub ich spółki, w celu pozyskania środków finansowych bezpośrednio z rynku pieniężnego. Terminy emisji wynoszą od miesiąca do kilku lat – najczęściej są to serie obligacji sprzedawane w ramach tzw. Programów Emisji. Na rynku pierwotnym sprzedaż odbywa się za pośrednictwem banku – agenta emisji. Dotychczas gminy wyemitowały obligacje z terminem wykupu od trzech do dziesięciu lat. Istnieje jednak możliwość sprzedaży obligacji komunalnych przed terminem ich wykupu na rynku wtórnym. Rynek obligacji komunalnych jest rynkiem specyficznym. Znaczna część jego wartości stanowią papiery emitowane w trybie oferty niepublicznej. Obrotem wtórnym zajmują się banki organizujące emisje. Dlatego nie ma bieżącej wyceny walorów i możliwość zainwestowania w nie jest niezbyt znana szerokim kręgom inwestorów. W konsekwencji wszystkie emisje posiadają bankowe gwarancje objęcia.

Uprawnienie do emisji

Zgodnie z art. 23a ust. 2 ustawy o obligacjach emitentem mogą być jednostki samorządu terytorialnego, związki tych jednostek oraz miasto stołeczne Warszawa. Ponadto wypuszczać tego rodzaju obligacje mogą:
● spółki akcyjne albo z ograniczoną odpowiedzialnością, w których jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego, miasto stołeczne Warszawa posiada taką liczbę akcji albo udziałów, która zapewnia mu więcej niż 50 proc. ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników, jeśli jedynym przedmiotem działalności spółki jest zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnych lub wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej,
● spółki akcyjne albo z ograniczoną odpowiedzialnością, których jedynym przedmiotem działalności jest wykonywanie zadań z zakresu użyteczności publicznej na podstawie umowy zawartej z jednostką samorządu terytorialnego, związkiem jednostek samorządu terytorialnego lub miastem stołecznym Warszawa i które zadania te będą wykonywać co najmniej przez okres równy okresowi zapadalności obligacji,
● spółki akcyjne, które na podstawie upoważnienia ustawowego lub na podstawie koncesji albo zezwolenia wykonywać będą zadania z zakresu użyteczności publicznej albo świadczyć usługi w zakresie transportu lub komunikacji oraz utrzymania i rozwoju infrastruktury komunikacyjnej lub transportowej co najmniej przez okres równy terminowi wykupu obligacji.
Uprawnienie takie przysługuje również koncesjonariuszowi, o którym mowa w art. 37a ust. 2 ustawy z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym.

Ważna uchwała rady

Rada gminy ma wyłączną kompetencję do podjęcia uchwały w sprawie emisji obligacji. Wynika to z przepisów gminnej ustawy ustrojowej. Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. b) ustawy o samorządzie gminnym do wyłącznej kompetencji rady należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących emitowania obligacji komunalnych oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta. Wymienione w tym przepisie elementy powinny się znaleźć w uchwale. Pamiętać należy również o treści art. 28 ust. 1 ustawy o obligacjach, zgodnie z którym emitent, będący jednostką samorządu terytorialnego, jest zobowiązany oznaczyć (w uchwale) cel emisji, czyli zadania, które będą z tego źródła finansowane. Jest to ważne, bo środków pochodzących z emisji nie można przeznaczyć na inne cele.



Korzyści dla samorządu

Emisja obligacji jest dla samorządów bardziej opłacalna od zaciągania kredytów bankowych z kilku powodów. Po pierwsze, wybór organizatora emisji nie podlega przepisom ustawy o zamówieniach publicznych, w przeciwieństwie do sytuacji przy wyborze banku dającego kredyt. Po drugie, obligacje należą do kategorii zobowiązań niezabezpieczonych, podczas gdy kredyty wymagają gwarancji. Po trzecie, prawie wszystkie obligacje są oparte na rentowności rocznych bonów skarbowych, podczas gdy kredyty opierają się na sześciomiesięcznym WIBOR, choć uczestnicy rynku przewidują przejście z bonów skarbowych na WIBOR jako wskaźnik porównawczy, a to ze względu na zmniejszoną liczbę przetargów i spadek płynności bonów. Po czwarte, od banków wymaga się nadzoru nad wykorzystaniem środków kredytu, podczas gdy w przypadku obligacji nie ma takiego wymogu. I wreszcie samorządy uważają niepubliczną emisję obligacji za szybką i niedrogą metodę pozyskania środków od banku prowadzącego ich skonsolidowany rachunek bieżący. Zaletą tego instrumentu jest również to, że emitowane zwykle w kilku transzach obligacje nie nastręczają później przy spłacie wielkich problemów – łatwiej jest spłacać kilka razy w ciągu roku relatywnie niewielką sumę niż całość zadłużenia za jednym razem.
Obligacje komunalne to również korzyść dla inwestora. Jak bowiem wynika z art. 23a ust. 1 ustawy o obligacjach, papiery te mogą przyznawać obligatariuszowi prawo do zaspokojenia roszczeń z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami gminy z całości albo części majątku przedsięwzięcia, które zostały sfinansowane ze środków uzyskanych z ich emisji, jak również z całości albo z części przychodów z innych przedsięwzięć gminy. Które to będą – wskazuje zobowiązana jednostka samorządu terytorialnego.

Popularność obligacji rośnie

Samorządy coraz częściej decydują się na emisję obligacji komunalnych. Po trzech kwartałach tego roku wartość sprzedanych przez gminy i powiaty obligacji przekroczyła 5,4 mld zł. To o ponad 31 proc. więcej niż rok temu. Równocześnie z roku na rok emisji obligacji w Polsce jest coraz więcej. W 2003 roku liczba emisji wynosiła zaledwie 201, w 2004 roku było ich 227, zaś w 2005 roku – 264. W roku 2006 nastąpił zdecydowany wzrost zainteresowania i liczba emisji wynosiła już 322, w 2007roku wzrosła do 337, a 2008 roku emisja obligacji została przeprowadzona 373 razy. Według dostępnych danych na koniec roku 2006, najwięcej emisji obligacji komunalnych zostało zrealizowanych przez jednostki samorządowe województwa dolnośląskiego (70 emisji), wielkopolskiego (65 emisji) i zachodniopomorskiego (46 emisji), co łącznie dało 46 proc. całej wartości rynku. Inne aktywne województwa to kujawsko-pomorskie (8,5 proc. wartości rynku), śląskie (8 proc.), mazowieckie (7,7 proc.). Najmniejsze zainteresowanie na rynku papierów dłużnych wykazały samorządy z województwa podlaskiego (trzy emisje), świętokrzyskiego (siedem 7 emisji) i łódzkiego (11 emisji).
Uchwała w sprawie obligacji
Uchwała jednostek samorządu terytorialnego o emisji obligacji powinna zawierać podstawowe elementy charakteryzujące emisję obligacji:
● wielkość emisji,
● określenie wartości nominalnej obligacji,
● termin i warunki wykupu obligacji,
● warunki dotyczące wysokości oprocentowania,
● informację o zabezpieczeniu obligacji lub jego braku,
● określenie celu emisji,
● określenie trybu emisji,
● wskazanie źródła dochodów, z których zostaną spełnione świadczenia wynikające z emisji.
4,1 mld zł wyniosło zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego w obligacjach
Podstawa prawna
Ustawa z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz.U. z 2001 r. nr 120, poz. 1300 ze zm.).