Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej ma charakter wyjątkowy, może prowadzić do ograniczenia praw i wolności, a nawet do odwołania wyborów prezydenckich.
Konstytucja przewiduje możliwość wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, w tym stanu klęski żywiołowej, jednakże – zgodnie z art. 228 ust. 1 – decyzja taka może być podjęta w sytuacjach szczególnych zagrożeń i tylko wtedy, gdy okaże się, że zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające. To zastrzeżenie jest bardzo istotne, zakreśla ono pole ewentualnego działania władzy. Musi być to zatem na tyle wyjątkowa sytuacja, że wymyka się spod wszelkich dostępnych możliwości prawnych zapobieżenia klęsce żywiołowej. Omawiany przepis podlega wykładni ścisłej i zakazana jest jego interpretacja rozszerzająca. Co więcej, przepisy ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz.U. nr 62, poz. 558 z późn. zm.) również muszą być interpretowane w zgodzie z konstytucją. Przy czym nakaz ścisłej wykładni dotyczy już samych przesłanek wprowadzenia tego stanu nadzwyczajnego.

Ważne są skutki

Stan klęski żywiołowej to m.in. katastrofa naturalna, której skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy). Nie chodzi więc tutaj o sam stan katastrofy naturalnej, którą jest powódź, ale właśnie o jej skutki. Zgodnie z art. 2 ustawy stan ten wprowadza się w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych oraz w celu ich usunięcia. Rozporządzenie w tej sprawie wydaje Rada Ministrów z własnej inicjatywy bądź na wniosek wojewody. Stan ten może być wprowadzony na czas nie dłuższy niż 30 dni; podlega on przedłużeniu tylko za zgodą Sejmu „na czas określony” (nie wskazano konkretnego terminu).
Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej może się wiązać z ograniczeniem niektórych wolności i praw. Zakres ograniczeń określa rozporządzenie Rady Ministrów. Inne organy administracji (wójt, starosta) wydają w tym zakresie zarządzenia lub decyzje. Wojewodowie wydają rozporządzenia lub decyzje. Ograniczenia praw mogą dotyczyć zawieszenia działalności przedsiębiorców, nakazu lub zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, nakazu oddelegowania pracownika do usuwania skutków klęski, zakazu lub nakazu sposobu przemieszczania się, reglamentacji zaopatrzenia, wykorzystania bez zgody właściciela nieruchomości, zakazu strajków itp. (art. 21 ustawy).

Uzasadnienie musi być realne

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej ma charakter wyjątkowy, może prowadzić do ograniczenia praw i wolności oraz bezwzględnie prowadzi do odwołania wyborów prezydenckich, które odbyć się będą mogły nie wcześniej niż po 90 dniach od zakończenia stanu nadzwyczajnego. Czas jego zakończenia jest w rękach Rady Ministrów i większości parlamentarnej. W obecnej sytuacji politycznej, związanej z opróżnieniem urzędu prezydenta i zarządzeniem wyborów, podjęcie decyzji o stanie klęski żywiołowej powinno być wcześniej dogłębnie przemyślane i przede wszystkim musi znaleźć realne uzasadnienie.