Jeżeli na skutek uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obniży się wartość nieruchomości, to gmina ma obowiązek wypłacenia odszkodowania jej właścicielowi.
Zadania organów gminy z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego nie kończą się na uchwaleniu studium uwarunkowań oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W związku z podejmowaniem działań związanych z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym zdarza się bowiem, że zmienia się przeznaczenie i sposób użytkowania części gruntów położonych na terenie gminy.

Zmiana przeznaczenia

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przewiduje, że jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, to właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od gminy odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo wykupienia nieruchomości lub jej części. Wierzytelności te mogą być zgłaszane w terminie pięciu lat od dnia, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące. Realizacja tych roszczeń może nastąpić nie tylko poprzez wypłatę odszkodowania w gotówce, ale także w drodze zaoferowania przez gminę właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości zamiennej. W takiej sytuacji z dniem zawarcia umowy pierwotne żądania wygasają.



Spadek wartości działki

Podobne roszczenia względem gminy może wysunąć właściciel lub użytkownik wieczysty, jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą wartość nieruchomości uległa obniżeniu, a nieruchomość jest zbywana. W takiej sytuacji odszkodowanie musi być oczywiście równe zmniejszeniu wartości nieruchomości. Spadek wartości nieruchomości lub jej części stanowi różnicę między wartością nieruchomości określoną przy uwzględnieniu przeznaczenia terenu obowiązującego po uchwaleniu lub zmianie planu miejscowego a jej wartością określoną przy uwzględnieniu przeznaczenia terenu, obowiązującego przed zmianą tego planu, lub faktycznego sposobu wykorzystywania nieruchomości przed jego uchwaleniem.
Zdarza się, że po uchwaleniu planu nieruchomość staje się cenniejsza. W takiej sytuacji gmina, co do zasady, nie ma prawa żądać od jej właściciela lub użytkownika wieczystego zwrotu tej nadwyżki. Z takim roszczeniem gmina może wystąpić jedynie wówczas, gdy nieruchomość jest zbywana.
Wymagalność roszczeń
Powyższe roszczenie gminy ograniczone jest czasowo. Gmina może z nim wystąpić jedynie w okresie pięciu lat od dnia, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące.
W przypadku wzrostu wartości nieruchomości wójt, burmistrz albo prezydent miasta pobiera jednorazową opłatę ustaloną w planie miejscowym. Określana jest ona w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości i nie może być wyższa niż 30 proc. wzrostu wartości nieruchomości. Opłata ta jest dochodem własnym gminy. Jej wysokość, a także wysokość odszkodowania z tytułu obniżenia wartości nieruchomości ustala się na dzień sprzedaży nieruchomości.
Podstawa prawna
Art. 36 i 37 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717 z późn. zm.).