Od 2008 roku mimo obietnic rząd nie zmienił przepisów usprawniających utylizację odpadów. Unia Europejska ukarze Polskę za to, że śmieci wciąż trafiają na wysypiska, a nie do spalarni. Gminy nie mają środków na inwestycje, bo nie mogą decydować o zagospodarowaniu odpadów.
Rząd miał zmienić ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, tak aby samorządy miały kontrolę nad odpadami. Pomysł ten ciągle napotyka jednak na przeszkody. Zdaniem przedstawicieli Unii Metropolii Polskich od 2008 roku, mimo uzgodnionych z samorządami propozycji zmian prawa, do tej pory nie ma odpowiedniego projektu. Przyjęte założenia nie są jednak po myśli samorządów.
Andrzej Kraszewski, minister środowiska, zadeklarował zaraz po objęciu swojej funkcji, że zostanie przygotowana zmiana prawa, która władzę nad odpadami da samorządom. Unia Metropolii Polskich wyraża przekonanie, że nie ma on jednak poparcia w tej kwestii ze strony swoich zastępców. Do przeprowadzania zmiany polegającej na wzmocnieniu pozycji gmin w zakresie decydowania o gospodarce odpadami na ich terenie musi przekonać także ministrów z innych resortów.

Będą kary

– Niezwykle cenimy sobie to, że nowy minister środowiska mocno poparł koncepcję gospodarki odpadami komunalnymi wypracowaną wspólnie przez organizacje samorządowe pod hasłem: zero tolerancji dla zaśmiecania naszego kraju – mówi Paweł Adamowicz, prezes Zarządu Unii Metropolii Polskich i prezydent Gdańska. Dodaje, że obecna sytuacja jest dla przewoźników śmieci niezwykle korzystna i ich lobby robi wszystko, aby jej nie zmieniać.
– Utrzymanie obecnej sytuacji sprawi, że Polska będzie płacić bardzo wysokie kary za niedotrzymywanie europejskich standardów – przestrzega Paweł Adamowicz.
Według danych Polskiej Grupy Recyklingu PROEKO w Polsce produkowanych jest rocznie ponad 11 mln ton odpadów komunalnych. Większość z tych śmieci, zamiast do sortowni czy punktu utylizacji, trafia na składowiska. Zdaniem ekspertów PROEKO nie jesteśmy w stanie wypełnić unijnych zobowiązań. Okazuje się, że do końca 2010 roku odpadów ulegających biodegradacji nie powinno trafiać na składowiska więcej niż 75 proc. masy odbieranej z gospodarstw domowych. Z kolei w 2014 roku Polska musi przetwarzać 60 proc. wszystkich odpadów. Każdy dzień spóźnienia będzie Polskę kosztować nawet 200 tys. euro.
– Rozwiązaniem problemu byłoby zwiększenie liczby małych sortowni na poziomie gmin i powiatów – mówi Marek Osik, wiceprezes PROEKO. Dodaje, że należy również zwiększyć opłaty za składowanie odpadów na wysypiskach.



Obawy przedsiębiorców

Przedsiębiorcy zajmujący się odbiorem odpadów i ich zagospodarowaniem nie chcą jednak, by to gmina pobierała opłaty za odbiór śmieci, a z tych środków opłacała usługi firm, które zostaną wyłonione np. w przetargach. Stoją także na stanowisku, że gminne inwestycje w zakłady przetwarzania nie będą wystarczająco efektywne, a publiczne pieniądze zostaną zmarnotrawione.
– W Polsce mamy prawo odpadowe spełniające wszelkie standardy ekologiczne, a w niektórych dziedzinach nawet bardziej rygorystyczne od przepisów unijnych. Nie potrafimy tego prawa egzekwować – uważa Dariusz Matlak, prezes zarządu Polskiej Izby Gospodarki Odpadami. Dodaje, że efektem tego są dzikie wysypiska i inne praktyki nielegalnego pozbywania się odpadów.
Ministerstwo Środowiska od niedawna kieruje do prokuratur zawiadomienia o podejrzeniu popełniania przestępstwa przez nieuczciwe firmy i zapowiada dalszą walkę z tym zjawiskiem. W planach ma także wzmocnienie inspekcji ochrony środowiska.

Współpraca w subregionach

Samorządom nie chodzi jednak o to, by mała gmina samodzielnie inwestowała w nowoczesne zakłady przetwarzania odpadów czy spalarnie śmieci. Takie podejście rzeczywiście mogłoby okazać się mało efektywne i przeinwestowane.
– W optymalny sposób gospodarkę odpadami można prowadzić w subregionach zamieszkanych przez przynajmniej 150 tys osób. Tylko w takiej skali opłacalne jest gromadzenie i kierowanie do recyklingu lub utylizacji wysegregowanych grup odpadów – mówi Jarosław Kapsa z Urzędu Miasta Częstochowy.
Gminy same więc wskazują, że konieczne będzie łączenie się w związki międzygminne, które wówczas będą mogły właściwie inwestować pieniądze.
11 mln ton odpadów komunalnych produkowanych jest rocznie w Polsce
OPINIA
Andrzej Kraszewski
minister środowiska
Dla naszego systemu gospodarki odpadami komunalnymi najlepszym rozwiązaniem byłoby całkowite jego przejęcie przez samorządy. Będą one mogły pełnić rolę regulatora, a więc organizować całą gospodarkę w tym sektorze tylko wtedy, gdy będą dysponowały środkami na gospodarkę odpadami. Pieniądze te pozwoliłyby na prowadzenie długofalowej kampanii edukacyjnej, która uświadomiłaby obywatelom, że w ich interesie jest sortowanie odpadów u źródła. Taką polityką nigdy nie będą zainteresowani przedsiębiorcy. Obecny system sprawił, że jesteśmy na szarym końcu w Unii Europejskiej, jeśli chodzi o ilość odpadów, które bez żadnego przetworzenia zwalane są do dziury w ziemi, nazywanej składowiskiem odpadów.
Jak długo rząd pracuje nad zmianą jednej ustawy / DGP