Właściciele domów i garaży wybudowanych na działkach w użytkowaniu wieczystym jeszcze przez 18 miesięcy mogą korzystać z 90-proc. zniżek przy wykupie działek.
Trybunał wyeliminował wczoraj z porządku prawnego przepis o obowiązkowych bonifikatach przy przekształceniu użytkowania wieczystego we własność. Wyrok zacznie obowiązywać po 18 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. A zatem do czerwca 2011 r. burmistrzowie i prezydenci miast muszą stosować obowiązkowe bonifikaty. Chyba że parlament wprowadzi nowe zasady opłat i zwolnień przy uwłaszczaniu nieruchomości gminnych. Taką możliwość przewiduje poseł Andrzej Szarama, reprezentujący na rozprawie marszałka Sejmu.

Argumenty gmin

Trybunał przychylił się do wniosku trzech gmin, które kwestionowały wprowadzenie obowiązkowych bonifikat przy przekształcaniu użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności. Ustawa nałożyła na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek stosowania 90 proc. zniżki dla osób, których dochód miesięczny na jednego członka rodziny w gospodarstwie domowym nie przekracza przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zniżka 50 proc. stosowana była wobec osób, które podpisały z gminą umowy o użytkowanie wieczyste przed 5 grudnia 1990 r.
– Każdy wniosek o przekształcenie musi być rozpatrzony pozytywnie i dlatego obowiązek przyznania bonifikaty pozbawia gminy samodzielnego dysponowania własnością i znacznych dochodów – mówi Piotr Urbański, radca prawny z Rady Miasta Ruda Śląska.
– Przepisy o 90-procentowej bonifikacie przy przekształcaniu użytkowania wieczystego ingerują w niezawisłość finansową gmin. Uważamy, że ustawa umożliwiająca zastosowanie takiej zniżki w opłatach jest sprzeczna z konstytucją. Konstytucja mówi bowiem wyraźnie, że jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje prawo własności, co więcej – zapewnia się im udział w dochodach publicznych odpowiednio do przysługujących im zadań.
Dochodami gmin są ich dochody własne oraz subwencje i dotacje.
– O przyznaniu i wysokości bonifikat decydować powinny organy gminy – twierdzi Andrzej Porawski, sekretarz Związku Miast Polskich. – Nie można narzucać samorządom odgórnie decyzji o charakterze finansowym. Inaczej jest to łamanie zasad państwa prawnego.
Warto przypomnieć, że ustawa o gospodarce nieruchomościami zezwoliła gminom na ustalanie zasad gospodarowania majątkiem gminy i swobodne ustalanie bonifikat. I tę możliwość gminy wykorzystują w wypadku mieszkań komunalnych.



Likwidacja bonifikat

Sędzia sprawozdawca Wojciech Hermeliński zaznaczył, że decyzję o przekształceniu i korzystaniu z bonifikat podejmuje wyłącznie użytkownik wieczysty. Skutkiem wniosku użytkownika jest automatyczne udzielenie bonifikaty.
– Mechanizm ten stanowi niedozwoloną ingerencję w prawo własności, przysługujące jednostkom samorządu terytorialnego – stwierdził sędzia Hermeliński.
– Ustawa pozbawiała samorządy jakiejkolwiek kontroli nad nieruchomościami oddanymi w użytkowanie wieczyste, zmuszając je do akceptowania każdego wniosku o udzielenie bonifikaty. Gminy nie mogą więc ocenić celowości przyznania takiej zniżki.
– Ingerencja ustawodawcy jest tym bardziej rażąca – stwierdził Trybunał, że następuje ona w formie zobowiązania tymczasowego właściciela nieruchomości do wydania decyzji administracyjnej. Tymczasem charakter umowy z użytkownikiem ma charakter cywilnoprawny i jest oparty na zasadzie równości stron. Konsekwencją niekonstytucyjnego przepisu o bonifikatach jest zmniejszenie dochodów gmin. Dlatego że pozbawia je własności nieruchomości za cenę poniżej wartości rynkowych. A ponadto – powoduje utratę pożytków cywilnych w postaci opłat rocznych za użytkowanie wieczyste przekształconych nieruchomości.
– Obowiązkowe udzielenie bonifikaty przy przekształceniu użytkowania wieczystego we własność powoduje zmniejszenie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, czemu nie towarzyszy ani zmniejszenie zadań samorządów, ani też jakaś forma rekompensaty lub uzyskania dodatkowych źródeł dochodów – podkreślił sędzia Hermeliński.

Skutki prawne wyroku

Po pierwsze, Sejm powinien uchwalić nowelizację ustawy o przekształceniu użytkowania wieczystego we własność w ciągu 18 miesięcy. Regulować ona powinna sprawę wysokości bonifikat stosowanych przy pobieraniu opłat za nabywanie nieruchomości przez użytkowników. Po drugie, gminy, które uważają się za pokrzywdzone przez uchylony przepis, mogą wystąpić z roszczeniem przeciwko Skarbowi Państwa o zwrot utraconych korzyści, wynikających z wysokich bonifikat stosowanych przy zakupie nieruchomości od grudnia 1990 r. do stycznia 2010 r.
– Sądy będą odrzucały tego rodzaju pozwy – twierdzi Robert Ostrowski.
– Dlatego że podmioty publiczne, jakim są gminy, nie zawsze mogą wykonywać swoje zadania ekwiwalentnie, to znaczy na zasadach rynkowych. Służą one zaspokajaniu potrzeb lokalnych społeczności.



Ratunek w prawie lokalnym

W Łodzi uchwałą Rady Miejskiej wprowadzono bonifikaty przy opłatach za przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Jest to dobry przykład dla innych miast i gmin, które mimo wyroku Trybunału nadal będą mogły udzielać bonifikat na podstawie prawa miejscowego. Łódzkie władze stwierdziły, że w przypadku osób fizycznych, które posiadają budynki mieszkalne z prawem użytkowania wieczystego gruntu, istnieje możliwość udzielenia bonifikat, przy przekształceniu w prawo własności, w wysokości 98 proc. do części działki w obrysie budynku. W pozostałej części bonifikata wynosi 50 proc. W przypadku zabudowania nieruchomości garażem albo warsztatem bonifikata jest zerowa. Kolejny dobry przykład dają radni z Gdańska.
– Naszym ukłonem w stronę mieszkańców jest uchwalenie 95-proc. bonifikaty dla przekształcenia – mówi Anna Dobrowolska z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku.
Sygnatura akt K9/08
2011 rok – do czerwca tego roku udzielanie bonifikat będzie odbywać się na dotychczasowych zasadach