Kontrahenta, który nie wywiązuje się ze zobowiązań, należy najpierw wezwać do uregulowania należności. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu płatności można skierować sprawę do sądu.
Ponad 70 proc. firm ma problemy z odzyskiwaniem należności od swoich kontrahentów. Dla niektórych firm takie kłopoty finansowe mogą skończyć się bankructwem. W sytuacji gdy kontrahent uchyla się od zapłaty należności, w pierwszej kolejności należy spróbować skłonić go do dobrowolnej zapłaty. Pozwala to na zaoszczędzenie czasu i pieniędzy, koniecznych do sądowego (czy później komorniczego) zmuszenia dłużnika do wykonania zobowiązania.

Wezwanie do zapłaty

Większość umów zawieranych w obrocie gospodarczym ma charakter wzajemny. Można do nich zaliczyć np. umowę kupna-sprzedaży. W tego typu umowach jedna strona zobowiązuje się do spełnienia świadczenia, które ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Kwestie rozliczeń pomiędzy stronami, które zawarły umowę wzajemną, regulują przepisy kodeksu cywilnego, a konkretnie jego art. 491 par. 1. Stanowi on, że jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu ciążącego na niej zobowiązania, druga może wyznaczyć jej odpowiedni termin do wykonania oraz zastrzec, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Tak więc w sytuacji gdy minął już termin zapłaty, np. za fakturę, wierzyciel powinien najpierw wysłać do dłużnika wezwanie do zapłaty. Takie pismo należy nadać listem poleconym, aby w przypadku sporu sądowego móc potwierdzić przed sądem fakt dokonania wezwania.
W treści należy wyznaczyć dłużnikowi dodatkowy termin do spełnienia oraz zastrzec, że w przypadku jego bezskutecznego upływu wierzyciel odstąpi od umowy i skieruje sprawę do sądu. Można także zaznaczyć, że po wyznaczonej dacie będziemy domagać się naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Ponadto art. 481 k.c. przyznaje wierzycielowi prawo żądania od dłużnika ustawowych odsetek za zwłokę, które nalicza się od głównej kwoty zobowiązania.

Przelew, cesja wierzytelności

Jeżeli wezwanie dłużnika do dobrowolnej zapłaty nie przyniesie oczekiwanego efektu, następnym etapem może być próba sprzedaży wierzytelności, na przykład wyspecjalizowanym w tym zakresie podmiotom. Wprawdzie sprzedając wierzytelność, przedsiębiorca szybciej otrzyma pieniądze, ale nie w wysokości rzeczywistego zadłużenia wraz z odsetkami, lecz ceny sprzedaży. Cena ta może być znacznie niższa niż wartość wierzytelności. W zależności od rodzaju umowy firmy windykacyjne albo odkupują dług za pewien procent ich wartości, albo świadczą usługi na rzecz wierzyciela, swoją prowizję uzależniając od wysokości długu oraz czasu trwania zaległości.



Usługi BIG

Jednym ze sposobów zmobilizowania kontrahenta do zapłaty jest skorzystanie z usługi biura informacji gospodarczej (BIG). W Polsce zarejestrowanych jest już kilka takich biur: Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej, ERIF Długów Biuro Informacji Gospodarczej, InfoMonitor Długów Biuro Informacji Gospodarczej. Działają na podstawie ustawy z 2003 roku o udostępnianiu informacji gospodarczej. BIG gromadzą i udostępniają dane o niesolidnych płatnikach zarówno wśród przedsiębiorców, jak i osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.
Informacje do biura może zgłaszać tylko podmiot, który zawarł z biurem umowę o ich udostępnianiu. Ma to na celu zabezpieczenie wiarygodności przekazywanych danych. Informacje o zadłużeniu przedsiębiorcy wolno zgłosić każdemu przedsiębiorcy współpracującemu z biurem, natomiast informacje o zadłużeniu konsumenta tylko przedsiębiorcom wymienionym w ustawie (art. 7 ust. 1 ustawy, czyli m.in. banki, zakłady ubezpieczeń, operatorzy lub podmioty udostępniające usługi telekomunikacyjne, spółdzielnie mieszkaniowe, świadczący usługi przewozu osób w regularnej komunikacji publicznej, operatorzy telewizji kablowej i satelitarnej).
Żeby zgłosić takiego niesolidnego kontrahenta do rejestru, nie trzeba mieć prawomocnego wyroku sądu. Wystarczy niezapłacona faktura czy rachunek. Dłużnik zostanie powiadomiony o przeprowadzaniu procedury i otrzyma informację o konsekwencjach, jakie niesie ze sobą wpis do rejestru. Takie ostrzeżenia mogą być bardzo skuteczne i wystarczające, by dług został zwrócony.

Postępowanie pojednawcze

W celu odzyskania należności można również skorzystać z sądowego postępowania pojednawczego. Postępowanie rozpoczyna się od złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, w którym wystarczy zwięźle opisać sprawę. Postępowanie toczy się przed sądem rejonowym, który jest miejscowo właściwy dla siedziby lub miejsca zamieszkania osoby, z którą ma być podjęta próba ugody. Postępowanie pojednawcze jest dobrowolne. Niewątpliwym plusem tego sposobu rozwiązania sporu są niższe koszty niż w postępowaniu sądowym. Na korzyść przemawia również szybkość – pomija się etap postępowania sądowego z całym jego formalizmem (postępowanie dowodowe, zaskarżanie orzeczeń itp.).

Umowa o mediację

Strony mogą również skorzystać z mediacji, która polega na tym, że na podstawie umowy stron lub na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji rozpoczyna się postępowanie sądowe, którego celem jest zawarcie przez strony ugody. Umowa o mediację powinna wskazywać przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób jego wyboru. We wniosku o wszczęcie mediacji należy dokładnie określić: strony, żądanie oraz przytoczyć okoliczności uzasadniające żądanie.
Sąd może tylko raz w ciągu całego postępowania skierować strony do mediacji, co nie wyklucza dobrowolnego zawarcia przez strony ugody w późniejszym czasie. Kierując sprawę do mediacji, sąd wyznacza mediatora, jednakże strony mogą wybrać innego mediatora.



Postępowanie sądowe

Jeżeli dłużnik uporczywie unika dokonania zapłaty, właściwie nie pozostaje nic innego, jak tylko skierować sprawę na drogę postępowania sądowego. O tym, jaki sąd rozstrzygnie spór, decyduje przede wszystkim miejsce zamieszkania lub siedziby dłużnika.
Przy wyborze właściwego sądu należy wziąć pod uwagę także kwotę zobowiązania dłużnika. Jeżeli bowiem wartość przedmiotu sporu (przy sprawach np. o zapłatę) przekracza 75 tys. zł, a w sporach pomiędzy przedsiębiorcami 100 tys. zł, sądem odpowiednim do rozpatrzenia sprawy będzie sąd okręgowy. Natomiast jeżeli zobowiązanie opiewa na niższą kwotę, właściwym sądem będzie sąd rejonowy.
Kodeks postępowania cywilnego dla spraw, w których obydwie strony są przedsiębiorcami, przewiduje dwa odrębne tryby postępowania, dzięki którym wierzyciel może w prosty i szybki sposób otrzymać orzeczenie. Pierwszy z nich to postępowanie upominawcze. W takim trybie mogą być rozpatrywane przede wszystkim spory o roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł, oraz o zapłatę czynszu najmu bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Drugim trybem uproszczonym jest postępowanie nakazowe. Prawo przewiduje, że aby sprawa mogła być rozpoznawana w tym trybie, żądanie musi być potwierdzone dołączonymi do pozwu: dokumentem urzędowym, zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem, wezwaniem go do zapłaty, oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu. Po otrzymaniu orzeczenia należy poczekać na jego uprawomocnienie się oraz uzyskać klauzulę wykonalności. Po spełnieniu tych warunków wierzyciel na podstawie tytułu egzekucyjnego może zwrócić się do komornika o wyegzekwowanie jego należności od dłużnika.
Sposoby na nierzetelnego kontrahenta
● analizy branżowe, sprawdzanie sytuacji finansowej kontrahenta
● wezwanie do zapłaty
● cesja wierzytelności
● zgłoszenie dłużnika do biura informacji gospodarczej
● postępowanie pojednawcze lub mediacja
● sądowe rozstrzygnięcie sporu
ponad 70 proc. firm ma problemy z odzyskiwaniem należności od swoich kontrahentów
40 proc. przedsiębiorców nie spłaca terminowo wierzytelności z powodu problemów z odzyskaniem należności
Podstawa prawna
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Ustawa z 14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczej (Dz.U. nr 50, poz. 424).