Przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników, może na okres od jednego miesiąca do dwóch lat zawiesić prowadzenie firmy. W trakcie zawieszenia nie musi płacić zaliczek na podatek dochodowy oraz – z pewnymi wyjątkami – składać deklaracji podatkowych VAT.
PROCEDURY
Podczas wykonywania działalności gospodarczej – szczególnie tej w niewielkim rozmiarze, prowadzonej jednoosobowo – mogą wystąpić sytuacje, w których przedsiębiorca chce lub jest zmuszony zawiesić na jakiś czas działalność firmy. Niesprzyjająca koniunktura gospodarcza, okresowe zaprzestanie produkcji z powodu braku zamówień, sezonowy charakter prowadzonej działalności, choroba przedsiębiorcy, problemy rodzinne czy też konieczność wyjazdu za granicę na dłuższy czas – to przyczyny, które mogą prowadzić do okresowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. Powodów tych w praktyce może pojawić się tak wiele, jak wielu jest przedsiębiorców i pewnie trudno byłoby znaleźć osobę prowadzącą działalność gospodarczą, u której nigdy nie wystąpiły faktyczne przeszkody w nieprzerwanym prowadzeniu firmy, skutkujące potrzebą jej zawieszenia. Zjawisko to niewątpliwie było i jest częste w praktyce, mimo to do niedawna było pominięte przez ustawodawcę.

Zmiana przepisów

Przedsiębiorcy, którzy nie chcieli likwidować działalności, lecz zawiesić ją z zamiarem powrotu na rynek, nie mieli do tego prawnych podstaw. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, podobnie jak inne akty prawne, nie regulowała instytucji zawieszenia i jej wpływu na realizację przez przedsiębiorców ciążących na nich obowiązków związanych z prowadzeniem firmy. W konsekwencji, w przypadku faktycznego zaprzestania prowadzenia działalności, zmuszeni oni byli ponosić wszelkie obciążenia publicznoprawne, tj. regulowanie składek ubezpieczeniowych, zdrowotnych czy podatków.
Powołując się na brak odpowiedniej regulacji prawnej, organy administracji państwowej w indywidualnych decyzjach dotyczących przedsiębiorców twierdziły, że przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do zawieszania wykonywania działalności, lecz jedynie prawo do jej likwidacji, a złożenie oświadczenia o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej nie powoduje żadnych skutków prawnych i nie wpływa na zakres praw i obowiązków podatnika wynikających z obowiązujących przepisów. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wskazywała jedynie na możliwość zaprzestania opłacania składek na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne w okresie, w którym przedsiębiorca nie uzyskiwał przychodów.
Stan ten uległ zmianie dopiero w ubiegłym roku za sprawą ustawy z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 141, poz. 888). Uregulowała ona jednolitą i zharmonizowaną instytucję zawieszania działalności gospodarczej.
Ponieważ zawieszenie działalności wywołuje skutki głównie na gruncie obowiązków przedsiębiorcy związanych z prawem podatkowym oraz prawem ubezpieczeń społecznych (obowiązek zapłaty zaliczek na podatek, składek na ubezpieczenia społeczne, obowiązek składania zeznań i deklaracji), ustawa z 10 lipca 2008 r. wraz z uregulowaniem instytucji zawieszenia firmy w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła jednocześnie odpowiednie zmiany do przepisów podatkowych oraz ubezpieczeniowych. Ustawa w zasadniczej części weszła w życie 20 września 2008 r.
SKŁADKI NA ZUS
W okresie wstrzymania aktywności firmy przedsiębiorca zwolniony jest z obowiązku składania deklaracji oraz regulowania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Składki na ubezpieczenia rentowe i emerytalne w tym okresie są dobrowolne. Przedsiębiorca nie opłaca składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe. Składka zdrowotna, podobnie jak składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w okresie zawieszenia działalności ma charakter wyłącznie dobrowolny.

Niezatrudnianie pracowników

Instytucja zawieszenia działalności gospodarczej jakkolwiek szeroko zakrojona, nie ma charakteru powszechnego. Podstawowe ograniczenia dotyczą podmiotów uprawnionych oraz okresu, na który dozwolone jest czasowe zaprzestanie działalności. Podstawowa zasada regulowana w art. 14a ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że wykonywanie działalności gospodarczej może zawiesić wyłącznie przedsiębiorca niezatrudniający pracowników na okres od 1 miesiąca do 24 miesięcy.
Ograniczenie możliwości zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej jedynie do przedsiębiorców, którzy nie są pracodawcami, uzasadnione jest głównie tym, że ogólne zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne nie może dotyczyć składek płaconych przez pracodawców za pracowników. Tym samym powiązanie instytucji zawieszenia z całkowitym zwolnieniem z opłacania składek w okresie zawieszenia możliwe było jedynie w odniesieniu do przedsiębiorców niebędących pracodawcami. Wymóg niezatrudniania pracowników wynika również z tego, że instytucja zawieszenia działalności gospodarczej z założenia adresowana miała być do przedsiębiorców prowadzących działalność w niewielkim zakresie, głównie firm jednoosobowych. Właśnie dla indywidualnych przedsiębiorców przeszkody w nieprzerwanym prowadzeniu działalności gospodarczej w praktyce często oznaczały po prostu konieczność zamknięcia biznesu. Przez przedsiębiorcę niezatrudniającego pracowników należy rozumieć przedsiębiorcę, który nie nawiązał stosunku pracy z pracownikami w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Pracownikiem, zgodnie z art. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Osoba zatrudniona jest osobą pozostającą w stosunku pracy i tym samym jest stroną tego stosunku. Oznacza to, że współpraca przedsiębiorcy np. z wykonawcami w oparciu o nawiązywane umowy cywilnoprawne, tj. umowy zlecenia czy o dzieło, a także prowadzenie firmy z pomocą członków rodziny w charakterze osób współpracujących, nie wyłącza prawa przedsiębiorcy do zawieszenia działalności gospodarczej.
Przedsiębiorca spełniający warunek niezatrudniania pracowników może zawiesić firmę, bez względu na formę prawną, w jakiej prowadzona jest działalność. Wyjaśnijmy, że przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli podmioty te wykonują we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Teoretycznie zatem z możliwości zawieszenia działalności gospodarczej mogą korzystać wszyscy przedsiębiorcy począwszy od jednoosobowych firm osób fizycznych, przez osobowe spółki prawa handlowego (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna), skończywszy na osobach prawnych, np. spółkach kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna), fundacjach czy spółdzielniach prowadzących działalność gospodarczą. Każdy z tych przedsiębiorców – bez względu na formę prawną – jeżeli chce zawiesić działalność, musi spełniać jeden podstawowy warunek: nie może zatrudniać pracowników. Fakt ten przedsiębiorca, który zawiesza działalność, zobowiązany jest potwierdzić w pisemnym oświadczeniu.
24
Okres zawieszenia działalności
Na tyle maksymalnie miesięcy przedsiębiorca może zgłosić zawieszenie działalności gospodarczej



Ramy czasowe

Ustawodawca uregulował również ramy czasowe zawieszenia, określając minimalny i maksymalny okres, na jaki przedsiębiorca może zawiesić działalność gospodarczą. Zawieszenie firmy może trwać najkrócej jeden miesiąc, a najdłużej dwa lata. Niewykonywanie działalności gospodarczej trwające dłużej niż 24 miesiące jest zdaniem ustawodawcy przesłanką do likwidacji działalności. Wówczas przedsiębiorca musi wyrejestrować działalność, a po ustaniu przeszkody uniemożliwiającej prowadzenie firmy ponownie ją zarejestrować. Z kolei zawieszenie działalności na okres krótszy niż miesiąc nie ma w praktyce ekonomicznego uzasadnienia.
UWAGA WYSTARCZY ZGŁOSZENIE
Zawieszenie działalności gospodarczej nie wymaga uzasadnienia ani wydania zgody organu ewidencyjnego lub sądu rejestrowego. Przedsiębiorca składa jedynie zgłoszenie będące skutkiem podjęcia własnej decyzji w zakresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej

Konieczny wniosek

Przedsiębiorca, który podejmuje decyzję o zwieszeniu działalności, nie musi ubiegać się o zgodę żadnego organu, a tylko informuje o tym – składając odpowiedni wniosek do organów ewidencyjnych. Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej przez indywidualnych przedsiębiorców od wejścia w życie ustawy z 10 lipca 2008 r. odbywa się w organach ewidencyjnych na podstawie przepisów ustawy z 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej, które będą obowiązywały w tym zakresie do 1 lipca 2011 r. Z tym dniem uruchomiona zostanie Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG), a przepisy ustawy – Prawo działalności gospodarczej regulujące ewidencję działalności utracą moc. Ewidencjonowanie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi oraz dokonywanie zmian wpisu, w tym dotyczących zawieszenia firmy, będą regulowały przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczące CEIDG.
EKSPERT RADZI
MARCIN STEFANOWSKI
Departament rozwoju oferty dla mikrofirm oraz małych i średnich przedsiębiorstw, Fortis Bank Polska SA, Grupa BNP Paribas
Przedsiębiorca, który z ekonomicznych bądź osobistych przyczyn chce zawiesić działalność, może to zrobić bez negatywnych konsekwencji dla siebie i firmy.
Mogą z tego prawa skorzystać zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność, jak i inni przedsiębiorcy – np. spółki osobowe, jeśli nie zatrudniają pracowników.
Zawieszenie działalności możliwe jest na pisemny wniosek złożony do organu ewidencyjnego w gminie – w przypadku osoby fizycznej lub też do właściwego sądu rejestrowego – jeśli przedsiębiorca jest wpisany do rejestru w Krajowym Rejestrze Sądowym. Działalność można zawiesić na minimum miesiąc i maksymalnie na dwa lata. Wniosek musi zawierać m.in. firmę i nazwę przedsiębiorcy, oznaczenie formy prawnej działalności, NIP, siedzibę i adres przedsiębiorcy. Należy do niego dołączyć oświadczenie o niezatrudnianiu pracowników. W przypadku spółki cywilnej – wniosek o jej zawieszenie muszą złożyć wszyscy wspólnicy.
Przedsiębiorca, który zawiesił działalność, nie może osiągać nowych przychodów z firmy ani prowadzić bieżącej działalności gospodarczej (pozarolniczej). Ma natomiast prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, m.in. może przyjmować należności, regulować zobowiązania powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej (np. wypłacać pensje, spłacać kredyty i pożyczki), zbywać własne środki trwałe i wyposażenie.
Zawieszając funkcjonowanie firmy na pewien czas, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do odprowadzania od niej składek społecznych i zdrowotnych. Nie podlega wówczas ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu z działalności. Może jednak opłacać dobrowolnie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez składki chorobowej i wypadkowej).