Jeżeli roboty budowlane prowadzone są na podstawie umowy o dzieło, wykonawca zobowiązuje się jedynie do jego realizacji i sam decyduje, jak to zrobi. Natomiast podpisując umowę o roboty budowlane, ponosi pełną odpowiedzialność za wykonanie obiektu zgodnie z dokumentacją projektową.
Inwestor oraz wykonawca mają bardzo dużą swobodę przy określaniu wzajemnych praw i obowiązków związanych z realizacją przedsięwzięcia budowlanego. Nie może ona być jednak sprzeczna z naturą zobowiązania, przepisami obowiązującego prawa oraz zasadami współżycia społecznego. W praktyce inwestorzy i wykonawcy decydują się najczęściej zawrzeć jedną z dwóch umów nazwanych, uregulowanych w kodeksie cywilnym: umowę o dzieło lub umowę o roboty budowlane.

Wybór właściwej umowy

W praktyce wybór odpowiedniej umowy może być bardzo trudny. Obie umowy mają bowiem wiele cech wspólnych. Wynika to przede wszystkim z tego, że umowa o roboty budowlane wywodzi się od umowy o dzieło i przez długi czas była uważana przez część prawników za podtyp umowy o dzieło. Z tego względu wiele trudności sprawia odróżnienie umowy o dzieło w zakresie robót budowlanych od umowy o roboty budowlane.
Zgodnie z art. 647 kodeksu cywilnego przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Stronami tej umowy są zazwyczaj: inwestor, wykonawca i podwykonawca. Zgodnie natomiast z art. 627 kodeksu cywilnego przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło może dotyczyć także wykonania pewnego zakresu prac budowlanych. Zamawiający, którym w takim przypadku będzie najczęściej inwestor lub główny wykonawca, będzie zlecał wykonanie pewnych prac, jak np. pomalowanie ścian, wstawienie okien czy ułożenie podłóg, a przyjmujący zamówienie, którym najczęściej będzie wykonawca główny lub podwykonawca, będzie zobowiązywał się do wykonania tych robót za określonym wynagrodzeniem.