Kontroli przez sąd powszechny nie podlega stosowanie przez sąd polubowny prawa materialnego ani prawidłowość ustalenia przez niego stanu faktycznego.

STAN FAKTYCZNY
W styczniu 2000 r. strony podpisały umowę najmu budynku na czas określony - pięć lat z możliwością jej przedłużenia. Umowa zawierała zapis na sąd polubowny przewidujący jurysdykcję Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. W pięć miesięcy później umowa została zmieniona aneksem, na mocy którego został przedłużony okres jego obowiązywania z pięciu do dziesięciu lat. Była to uchwala wspólników wynajmującego.
Podstawa prawna
Kierowano się art. 230 k.s.h., który brzmiał w czasie podpisywania umowy najmu:
„Rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej”.
Natomiast od 15 stycznia 2004 r. stanowił po zmianach jak wyżej i dodano: „Przepisu art. 17 par. 1 nie stosuje się”.
Artykuł 17 par. 1 k.s.h. brzmiał: „Jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna”.
24 stycznia 2005 r. najemca oświadczył, że nie przedłuża umowy najmu i podniósł, że:
  • aneks do umowy najmu jest nieważny, ponieważ został zawarty bez uchwały wspólników wynajmującego, wymaganej przez przepisy k.s.h.,
  • przedstawiona przez wynajmującego uchwała nie była powzięta przed podpisaniem aneksu. Uchwała była antydatowana, podobnie, jak pełnomocnictwo do jej podjęcia udzielone przez jednego z udziałowców wynajmującego.
Przebieg postępowania przed sądem polubownym:
1. 22 lutego 2006 r. - wynajmujący składa pozew o ustalenie istnienia stosunku najmu.
2. 24 sierpnia 2005 r. wynajmujący rozszerza powództwo o roszczenie o zasądzenie kwoty 870 tys. zł z tytułu zaległego czynszu.
3. Pozwany żąda oddalenia powództwa i wnosi o:
  • zawieszenie postępowania do czasu zakończenia postępowania karnego w sprawie podejrzenia popełnienia przestępstwa przy podpisywaniu aneksu do umowy najmu,
  • zobowiązanie powoda do wyjaśnienia na piśmie wszelkich okoliczności podpisania uchwały, w której wyrażono zgodę na zawarcie aneksu,
  • zobowiązanie wynajmującego do przedłożenia oryginału dokumentów pełnomocnictwa i uchwały, oraz
  • przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu ustalenia daty pełnomocnictwa.
Sąd polubowny ustalił istnienie umowy najmu, która strony wiąże do 31 lipca 2010 r. i zasądził nieco mniejszą kwotę niż żądał wynajmujący - 716 tys. zł. W pozostałym zakresie powództwo zostaje oddalone.
Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego
Skarżący wnosi sprawę o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego do sądu okręgowego, podnosząc, iż został pozbawiony możliwości obrony swoich praw przed sądem polubownym (art. 1206 par. 1 pkt 2 k.p.c.). Co więcej, skarżący wskazał naruszenie zasad postępowania przed sądem polubownym (art. 1206 par. 1 pkt 4), a zwłaszcza:
  • przekroczenie terminu wydania wyroku,
  • brak wszechstronnego rozpoznania sprawy z powodu oddalenia wniosków powodowych,
  • wystąpienie przez powoda z nowym roszczeniem powodowało obowiązek powtórzenia procedury wyboru arbitrów, czego zaniechano,
  • uzyskanie wyroku za pomocą przestępstwa, na podstawie antydatowanych dokumentów (art. 1206 par. 1 pkt 5 k.p.c.),
  • sprzeczność wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP (art. 1206 par. 2 pkt 2 k.p.c.).
Sąd okręgowy wydał wyrok, w którym stwierdził, że nie może rozpoznać merytorycznie sporu, ale władny jest do rozpoznania tylko z punktu widzenia przyczyn uchylenia wyroku. Oznacza to, że sąd powszechny nie bada, czy wyrok sądu polubownego nie pozostaje w sprzeczności z prawem materialnym i czy znajduje oparcie w faktach przytoczonych w wyroku, jak również, czy fakty te zostały prawidłowo ustalone. Sąd powszechny rozpoznaje sprawę tylko z punktu widzenia przyczyny uchylenia wyroku, wymienionych wyczerpująco w art. 712 k.p.c.
Co do zarzutu pozbawienia możliwości obrony sąd stwierdził:
  • Najemca był powiadomiony o rozprawach i w nich uczestniczył,
  • Oddalenie wniosków dowodowych oraz nadanie zarzutowi nieważności aneksu do umowy najmu innej wagi dla rozstrzygnięcia sporu nie uzasadnia zarzutu o pozbawieniu strony możności obrony.
Co do zarzutu naruszenia podstawowych zasad postępowania, to sąd uznał, że:
  • Termin do wydania wyroku jest terminem jedynie instrukcyjnym,
  • Oddalenie wniosków dowodowych nie stanowiło naruszenia reguł postępowania przed sądem polubownym,
  • Rozszerzenie powództwa o zaległy czynsz nie wymaga powtórzenia procedury wyboru arbitrów, gdyż nie wymaga od nich specjalnych kwalifikacji.
Natomiast zarzut sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP sąd uznał za naruszenie prawa materialnego. Aby stanowiły skuteczną argumentację, powinny godzić w samą istotę obowiązującego porządku prawnego z punktu widzenia pryncypiów ustrojowo-politycznych i społeczno-gospodarczych. Najemca zaś nie wykazał takich okoliczności.
Apelacja najemcy
W piśmie procesowym z 23 października 2006 r. skarżący podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko, a ponadto złożył wniosek o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia procesu karnego.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że apelacja nie ma podstaw. Jeśli chodzi o pozbawienie możliwości obrony praw przed sądem polubownym, to sytuacja taka zachodzi wówczas, gdy stronie nie doręczono zawiadomień o mających się odbyć rozprawach, skutkiem czego nie mogła przestawić swego stanowiska w sporze.
  • Zarzut pozbawienia możności obrony praw może dotyczyć jedynie dowodzenia okoliczności mających w ocenie sądu polubownego znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
  • Dlatego kwestionowanie przez najemcę ważności uchwały nie miało znaczenia dla wyniku postępowania przed sądem polubownym.
  • Niedopuszczenie dowodów wnioskowanych przez najemcę nie miało wpływu na wynik sprawy przed sądem polubownym.
  • Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia nie podlega kontroli przed sądem polubownym.
Zarzut naruszenia podstawowych zasad postępowania
  • Sąd polubowny nie musiał wyjaśniać wszechstronnie kwestii ważności lub nieważności uchwały.
  • Rozszerzenie powództwa dotyczyło rozszerzenia związanego z poprzednim roszczeniem i nie wymagało od arbitrów specjalnych kwalifikacji, nie było więc konieczności powtarzania procedury wyznaczania arbitrów.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że nieważność uchwały nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ze względu na treść art. 230 k.s.h.
Sprzeczności wyroku z podstawowymi zasadami porządku RP
  • Uchylenie wyroku sądu polubownego uzasadnia tylko taka obrona prawa materialnego, która prowadzi zarazem do rozstrzygnięcia naruszającego naczelne zasady prawne obowiązujące w RP.
  • Rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego nie narusza zasady bezpieczeństwa obrotu, ponieważ sąd polubowny posłużył się poglądem prawnym wyrażonym w orzecznictwie sądów powszechnych.
WNIOSKI
Kontroli przez sąd powszechny nie podlegają:
  • prawidłowość ustalenia przez sąd polubowny stanu faktycznego,
  • to, czy wyrok sądu polubownego znajduje oparcie w faktach przez niego ustalonych,
  • prawidłowość stosowania przez sąd polubowny prawa materialnego.
Zarzut uzyskania wyroku za pomocą przestępstwa
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 5 lutego 1999 r. (III CKN 1075/98)
Użycie słów „za pomocą” wskazuje na to, że chodzi tu o przestępstwo sądowe, takie jak np. łapownictwo, fałszywe zeznania, wymuszenie, popełnione przez osobę lub przeciwko osobie, która brała udział w procesie (strona, pełnomocnik, sędzia, biegły, tłumacz). Poświadczenie nieprawdy w dokumencie użytym później przez stronę jako środek dowodowy nie jest podstawą wznowienia postępowania, wymienioną w art. 403 par. 1 pkt 2 k.p.c.).
Katarzyna Żaczkiewicz