Rodzice pełnoletniego dziecka będą mogli uchylić się od płacenia alimentów, gdy stanowią nadmierne obciążenie. 16-latek uzyska prawo do samodzielnego uznania swojego ojcostwa, bez zgody swojego przedstawiciela ustawowego. Za matkę dziecka nie jest uważana kobieta wpisana do aktu urodzenia, ale ta, która je urodziła.
Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości nowelizacji ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (miał się nim wczoraj zająć rząd) dostosowuje obowiązujące od ponad 40 lat przepisy do unormowań unijnych oraz wymogów współczesnej rodziny.

Alimenty inaczej

Projekt przewiduje, że nawet wówczas gdy alimenty zostały orzeczone przez sąd, to po dojściu dziecka do pełnoletności zobowiązany rodzic będzie mógł uchylić się od ich płacenia. Pełnoletnie dziecko nie otrzyma alimentów, gdy uiszczanie ich łączy się z nadmiernym uszczerbkiem dla zobowiązanego rodzica albo wówczas gdy dziecko nie dokłada żadnych starań, aby móc samodzielnie utrzymać się. Natomiast od wykonywania obowiązku alimentacyjnego rodzice nie będą mogli uchylić się w stosunku do małoletniego dziecka.
- Rodzice będą mogli uchylić się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka pełnoletniego, jednak nie wygaśnie on automatycznie - tłumaczy adwokat Maciej Lipiec z kancelarii Adwokackich. Wyjaśnia, że w większości krajów UE na rodzicach ciąży bezwzględny obowiązek alimentacyjny jedynie w stosunku do małoletnich dzieci. Natomiast dzieci pełnoletnie dostają tam alimenty wówczas, gdy nie mogą utrzymać się samodzielnie, ponieważ są niepełnosprawne, chore albo kontynuują naukę.
W projekcie zaproponowano zmianę zasad wykonywania obowiązku alimentacyjnego, gdy dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie albo gdy jest niepełnosprawne. Osoba zobowiązana będzie mogła ten obowiązek wykonywać osobiście, wychowując dziecko. Natomiast pozostałe osoby zobowiązane do alimentów będą pokrywały koszty utrzymania uprawnionego.

Fundusz pomocy społecznej

W projekcie zaproponowano, aby świadczenia z funduszów pomocy społecznej nie wpływały na zakres obowiązku alimentacyjnego. Zdaniem Macieja Lipca zobowiązany często ma skromne dochody, natomiast może swoją pracą i osobistymi staraniami przyczyniać się do zapewnienia odpowiednich warunków osobie małoletniej lub niepełnosprawnej. W takiej sytuacji bywają dziadkowie zobowiązani do płacenia alimentów wnukowi albo przebywający na emeryturze lub rencie rozwiedziony małżonek, na którym ciąży obowiązek alimentacyjny w stosunku do osoby niepełnosprawnej.
Kolejna propozycja dotyczy niezaspokojonych potrzeb uprawnionego przed wniesieniem powództwa o alimenty. Sąd w wyroku powinien uwzględnić należną z tego tytułu kwotę, a nawet w uzasadnionych przypadkach może rozłożyć ją na raty.

Ojcostwo 16-latka

Zamiast dotychczasowej instytucji uznania dziecka projekt proponuje uznanie ojcostwa. Oświadczenie o uznaniu będzie mógł złożyć nawet 16-letni mężczyzna bez zgody swojego przedstawiciela ustawowego. Zdarza się, że rodzice 16-letniego ojca, czyli dziadkowie dziecka, odmawiają zgody na uznanie dziecka, kierując się własnym interesem i chęcią uniknięcia płacenia alimentów na wnuka niż dobrem syna i jego dziecka.
Wprowadzona do projektu instytucja uznania ojcostwa oznacza przyznanie przez ojca dziecka przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub sądem opiekuńczym faktu, że dziecko od niego pochodzi. Matka dziecka musi wówczas złożyć oświadczenie potwierdzające, że dziecko pochodzi od tego ojca, który uznał ojcostwo.
- Jej oświadczenie nie będzie więc traktowane tak jak obecnie zgoda na uznanie dziecka przez ojca - tłumaczy adwokat Mateusz Kubicki z kancelarii Olczyk & Kubicki.

Władza rodzicielska

Dziś ojciec, którego ojcostwo zostało ustalone w wyroku, może mieć pełnię władzy rodzicielskiej albo zostać jej pozbawiony. Natomiast projekt przewiduje, że w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka sąd może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej takiego ojca.
Takie same zasady dotyczące władzy rodzicielskiej obowiązywać będą przy sądowym ustalaniu macierzyństwa.
Do sądowego ustalenia macierzyństwa może dojść, gdy zapłodnienie nastąpiło poza organizmem. Chodzi o tzw. macierzyństwo zastępcze. Polska ratyfikowała europejską konwencję o statusie prawnym dziecka pozamałżeńskiego, która stanowi, że pochodzenie takiego dziecka od matki ustala się na podstawie faktu urodzenia. Natomiast w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym i w ustawie Prawo o aktach stanu cywilnego nie została uregulowana sprawa macierzyństwa. Na przykład prawo o aktach stanu cywilnego mówi tylko o treści aktu urodzenia, wskazuje terminy zgłoszenia dziecka.

Ustalenie macierzyństwa

Projekt stanowi, że powództwo o ustalenie stosunku prawnego macierzyństwa będą mogły wytoczyć dziecko lub jego matka. Nie będzie mógł tego zrobić nawet mąż kobiety, która urodziła dziecko w czasie trwania małżeństwa. Natomiast powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa będzie mogło zostać wytoczone wówczas, gdy do aktu urodzenia dziecka zostanie wpisana inna kobieta niż ta, która urodziła.
Zaproponowano, aby mogło je wnieść dziecko, kobieta wpisana do aktu urodzenia, kobieta, która dziecko urodziła, mąż kobiety wpisanej do aktu urodzenia albo mężczyzna, który uznał ojcostwo kobiety wpisanej do aktu urodzenia, mężczyzna, którego ojcostwo ustalono sądownie oraz prokurator.
16-latek uzyska prawo do samodzielnego uznania swojego ojcostwa, bez zgody swojego przedstawiciela ustawowego / ST