W umowie stosowanej przez Biuro Pielgrzymkowo-Turystyczne Elżbieta z Legnicy znalazł się zapis uprawniający biuro do jednostronnej zmiany planu wycieczki. Postanowienie takie narusza prawa konsumenta.
Podczas dokonywania analizy umowy o świadczenie usług turystycznych stosowanej przez Biuro Pielgrzymkowo-Turystyczne Elżbieta z Legnicy Gazeta Prawna natknęła się na zapisy, które naruszają prawa konsumenta i stanowią niedozwolone klauzule umowne.

Zmiana umowy

Jednym z takich postanowień jest par. 4 umowy, zgodnie z którym organizator ma prawo do nieznacznych zmian w programie, o ile zajdzie taka potrzeba, co nie stanowi zmiany warunków umowy. Może powstać zatem taka sytuacja, że uczestnik wycieczki zapłaci za daną usługę, a ona nie zostanie zrealizowana, bowiem organizator wycieczki stwierdzi, że zaszła potrzeba zmiany programu i nie miał możliwości wywiązania się ze wszystkich postanowień umowy. Jednocześnie uczestnik wycieczki nie będzie miał prawa żądania zwrotu pieniędzy za usługę, która nie została wykonana.
Stosowanie takich postanowień jest zabronione, bowiem zgodnie z art. 3853 pkt 10 kodeksu cywilnego niedozwo- lonymi postanowieniami umownymi są postanowienia, które uprawniają przedsiębiorcę do jednostronnej zmiany umowy, bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie. Jednocześnie postanowienie to zostało wpisane do Rejestru Niedozwolonych Klauzul Umownych prowadzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod numerem 179.

Odwołanie imprezy

Innym postanowieniem umownym, które stanowi niedozwoloną klauzulę umowną i nie powinno być stosowane, jest par. 6. Przewiduje on prawo organizatora wycieczki do odwołania imprezy nie później niż 14 dni przed jej rozpoczęciem. Jednocześnie z powodu siły wyższej biuro podróży może odwołać wycieczkę nawet w okresie krótszym niż siedem dni przed jej rozpoczęciem. W obu przypadkach organizator ma obowiązek dołożenia wszelkich starań, aby zapewnić uczestnikom alternatywną ofertę. Konsumenci nie mają jednak prawa do żądania zwrotu wpłaconych kwot wraz z odsetkami. Postanowienie to w sposób ewidentny narusza prawa konsumenta, bowiem w przypadku, kiedy doznają oni szkody z powodu odwołania imprezy, nie przysługuje im prawo żądania odszkodowania. Biuro podróży ma jedynie obowiązek przedstawienia alternatywnej oferty lub zwrotu kosztów wycieczki, jednak bez odsetek. Zgodnie natomiast z art. 3853 pkt 2 kodeksu cywilnego niedopuszczalne jest stosowanie postanowień, które wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Biuro podróży powinno zatem ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą, jeżeli nie wywiąże się z podpisanej umowy. Jeżeli tego nie robi, to stosuje niedozwolone postanowienie umowne, które zostało wpisane do rejestru niedozwolonych klauzul pod numerem 1044.

Podwyższenie ceny

Naruszające prawa konsumenta są także postanowienia, które uprawniają biuro podróży do zmiany ceny wycieczki już po podpisaniu umowy. Takim postanowieniem jest par. 7 analizowanej umowy, który stanowi, że organizator zastrzega sobie prawo do zmiany ceny oferowanej imprezy, gdy zaistnieją okoliczności zmian cen niezależnie od organizatora. Tego rodzaju zmiana nie stanowi zmian warunków umowy. Jeżeli zatem biuro podróży uzna np., że wzrósł kurs waluty lub ceny benzyny, to na tej podstawie będzie mogło podnieść cenę wycieczki, a konsument nie będzie miał np. możliwości zrezygnowania z wycieczki. Takie naruszanie praw klientów jest sprzeczne z art. 3853 pkt 20 kodeksu cywilnego, który stanowi, że niedopuszczalne jest stosowanie postanowień, które uprawniają przedsiębiorcę do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy, bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy. Postanowienia umowne, które nie dają możliwości konsumentowi zrezygnowania z wycieczki w przypadku podwyższenia jej ceny, są niedozwolonymi klauzulami umownymi wpisanymi do rejestru klauzul pod numerem 91.

Utrata bagażu

Postanowieniem umownym, które narusza prawa konsumenta i nie powinno być stosowane, jest także par. 11 umowy, który stanowi, że organizator wycieczki nie odpowiada za bagaż i rzeczy osobiste uczestnika. Jeżeli zatem z autokaru skradziony zostanie bagaż, gdyż kierowca go nie zamknie, to uczestnik wycieczki nie będzie mógł żądać odszkodowania za straty materialne. Stosowanie takich postanowień nie jest dopuszczalne, bowiem kodeks cywilny stanowi, że nie można wprowadzać do umowy postanowień, które wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy względem konsumenta. Konsument powinien mieć zatem prawo domagania się odszkodowania np. za utracony podczas wycieczki bagaż.
3 KROKI
Co zrobić, gdy warunki uczestnictwa w wycieczce turystycznej zawierają niedozwolone klauzule?
1 Zwrócić się do biura podróży o usunięcie klauzuli z umowy.
2 Zwrócić się do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o zbadanie, czy wskazane przez niego zapisy w regulaminie nie stanowią klauzul niedozwolonych.
3 Gdy biuro podróży nie usunie klauzuli, wnieść pozew do sądu (wydział cywilny) o ustalenie, że konkretne postanowienie umowy stanowi klauzulę niedozwoloną.
Analiza krok po kroku
WĄTPLIWY ZAPIS UMOWY
Organizator zastrzega sobie prawo do zmiany ceny oferowanej imprezy, gdy zaistnieją okoliczności zmian cen niezależnie od organizatora. Tego rodzaju zmiana nie stanowi zmian warunków umowy.
CO TO OZNACZA
Jeżeli np. wzrośnie cena waluty państwa, do którego organizowana jest wycieczka, lub wzrośnie cena paliwa czy hotelu, to biuro podróży będzie mogło podnieść cenę wycieczki. Konsument nie będzie miał jednocześnie żadnego prawa do zrezygnowania z wycieczki.
CZY JEST ZGODNY Z PRAWEM
NIE
Zgodnie z art. 3853 pkt 20 kodeksu cywilnego niedopuszczalne jest stosowanie postanowień, które uprawniają przedsiębiorcę do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy, bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy.
REKOMENDACJA DLA KLIENTA
Klient przed podpisaniem umowy powinien zwrócić się do biura podróży, aby zmieniło niekorzystny dla niego zapis w umowie.
REKOMENDACJA DLA FIRM
Biuro podróży powinno przeredagować przepisy sprzeczne z prawami klientów lub dla nich niekorzystne.
OPINIE
ZYGMUNT RAJCHEMBA
Delegatura UOKiK we Wrocławiu
Postanowienia przewidujące uprawnienie przedsiębiorcy turystycznego do dokonywania zmian warunków umowy orzecznictwo sądowe wielokrotnie uznawało za niedozwolone regulacje umowne. Określenie nieznaczne zmiany jest nieprecyzyjne i może dotyczyć składników oferty, które z punktu widzenia klienta są istotne i wręcz zdecydowały o wyborze tego, a nie innego biura podróży. Zamieszczenie takiego postanowienia we wzorcu umownym przez biuro podróży jest przejawem nadużycia pozycji profesjonalisty wykorzystującego nieświadomość konsumenta, u którego w ten sposób powstaje wrażenie, iż za ewentualne modyfikacje umowy biuro podróży nie ponosi odpowiedzialności. Za niedozwolone postanowienia umowne należy uznać także zapisy przewidujące prawo biura turystycznego do pobrania zryczałtowanej opłaty od klienta rezygnującego z usługi, a także klauzulę określającą zbyt krótki termin na składanie reklamacji przez konsumenta.
BARTOSZ TURNO
prawnik w Kancelarii Wierciński, Kwieciński, Baehr
Niedozwolone postanowienia umowne zawarte w umowach turystycznych najczęściej odnoszą się do ceny imprezy turystycznej w szczególności możliwości jej podwyższenia już po zawarciu umowy, warunków rezygnacji, odpowiedzialności organizatora za nienależyte wykonanie umowy, zmian w programie imprezy czy też warunków i sposobu złożenia reklamacji. Właśnie na te kwestie klient powinien zwrócić szczególną uwagę przy zawieraniu umowy o usługę turystyczną. Należy także pamiętać, że w przypadku ofert typu last minute, pomimo tego, że cena imprezy turystycznej jest obniżona, konsumentowi przysługuje pełnia praw, a organizator z tego tytułu nie jest uprawniony do ograniczenia swoich obowiązków czy odpowiedzialności. W ocenie, czy umowa o usługę turystyczną nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych, pomocą może służyć rejestr tych postanowień dostępny na stronie internetowej UOKiK. Aktualnie zawiera on ponad 340 niedozwolonych klauzul dotyczących sektora turystycznego.
DGP