Droga konieczna polega na obciążeniu nieruchomości poprzez ustanowienie przebiegającej przez jej teren drogi łączącej nieruchomość sąsiednią z drogą publiczną lub budynkami gospodarskimi.

Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej. Tak też stanowią zapisy kodeksu cywilnego.

Przy czym należy pamiętać, że droga konieczna musi uwzględniać potrzeby nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej w taki sposób, by w jak najmniejszym stopniu obciążać grunty, przez które przebiega.

Ustanowienie drogi koniecznej może nastąpić w umowie pomiędzy właścicielem nieruchomości pozbawionej dostępu do drogi publicznej a właścicielem nieruchomości, przez którą będzie przebiegać droga. Wówczas właściciel nieruchomości obciążonej, który to prawo ustanawia, powinien złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego.

Droga konieczna może być również ustanowiona też w wypadkach przewidzianych w ustawie o gospodarce nieruchomościami na podstawie decyzji administracyjnej.

Najczęstszym jednak sposobem ustanawiania służebności drogi koniecznej jest orzeczenie sądu zapadłe w postępowaniu nieprocesowym.

Wniosek w tej sprawie mogą zgłosić:

  • właściciel nieruchomości,
  • użytkownik wieczysty takiej nieruchomości,
  • jej samoistny posiadacz,
  • spółdzielnia produkcyjna, nawet jeżeli nie jest właścicielem gruntu.

Czy ustanowienie drogi koniecznej wiąże się z kosztami

Zagadnienie to wyjaśnia wyrok Sądu Najwyższego, który stwierdził, że drogę konieczną można ustanowić jedynie za wynagrodzeniem, które należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej.

Wynagrodzenie należy się za samo ustanowienie służebności drogowej i jest niezależne od szkody właściciela nieruchomości obciążonej, jeżeli zaś właściciel poniesie na skutek ustanowienia służebności drogi koniecznej szkodę, to obowiązany jest wykazać jej wysokość. (orzeczenie SN z 8 maja 2000 r., sygn. akt V CKN 43/2000, OSNIC 11/2000, poz. 206).