Inwestor prościej ją uzyska i przedłuży. Ustawodawca, nowelizując przepisy, nie ustrzegł się jednak błędów i w gorszej niż dotychczas sytuacji znajdą się sąsiedzi.
19 lipca 2019 r. uchwalono ustawę z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2081 ze zm.; dalej: u.o.o.ś.) Projektodawcy nowelizacji w uzasadnieniu do jej projektu wskazali, że wprowadzane zmiany wynikają przede wszystkim z potrzeby usprawnienia procedur i procesu inwestycyjnego. Nowelizacja wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, co w chwili oddawania numeru do druku jeszcze nie nastąpiło.

Etapowość niewymagana

Najważniejsze zmiany, jakie przyniosła nowelizacja u.o.o.ś., dotyczą procedury wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (dalej: DŚU). Przypomnijmy: decyzja ta jest niezbędna do przeprowadzenia niektórych rodzajów inwestycji. W dotychczasowym stanie prawnym na podstawie wspomnianej ustawy wydaną wcześniej DŚU można było dołączyć do wniosku o wydanie decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 (tzw. decyzji inwestycyjnych, np. pozwolenia na budowę), oraz do zgłoszeń, o których mowa w art. 72 ust. 1a u.o.o.ś., w terminie sześciu lat od dnia, w którym stała się ostateczna. Artykuł 72 ust. 4 u.o.o.ś. pozwalał organowi, który wydał tę decyzję, na wydłużenie tego terminu do 10 lat, gdy zostały spełnione przesłanki etapowej realizacji przedsięwzięcia oraz aktualności warunków realizacji inwestycji określonych w DŚU. Nowelizacja znosi jako przesłankę wydłużenia stosowania decyzji do 10 lat wymóg etapowości, który rodził w praktyce wiele problemów interpretacyjnych. Ustawodawca uznał, że możliwość dłuższego posługiwania się DŚU powinna być uzależniona wyłącznie od tego, czy od czasu jej wydania uwarunkowania środowiskowe nie uległy istotnej zmianie, a więc czy decyzja zachowuje swoją aktualność pod względem merytorycznym. Z tą przesłanką łączą się kolejne zmiany.
Aktualność decyzji stwierdzał dotychczas w drodze postanowienia organ I instancji wydający DŚU, przy czym ustawa nie przewidywała terminu złożenia takiego wniosku. Mógł on zostać złożony na długo przed upływem sześcioletniego terminu, czyli przed zaistnieniem po stronie inwestora potrzeby wydłużenia ważności decyzji, podczas gdy ze względu na zmiany zachodzące w środowisku potwierdzenie przez organ aktualności warunków, a tym samym wydłużenie ważności DŚU, powinno następować w jak najpóźniejszym czasie od jej wydania. Wprowadzana zmiana w art. 72 ust. 4 u.o.o.ś. uniemożliwia składanie wniosków w tej sprawie przed upływem pięciu lat od dnia, kiedy decyzja stała się ostateczna. Oznacza to, że wniosek będzie mógł zostać złożony dopiero np. siedem lat po tym, jak DŚU stała się ostateczna. Wnioskodawca będzie musiał zawrzeć w nim informacje na temat stanu środowiska i możliwości realizacji warunków wynikających z wydanej DŚU, co ma stanowić materiał do oceny przez organ wydający postanowienia w sprawie przedłużenia terminu ważności decyzji.

Obwieszczenie zamiast zawiadomienia

Zgodnie z art. 49 par. 1 kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przepis szczególny tak stanowi, zawiadomienie stron o decyzjach i innych czynnościach organu administracji publicznej może nastąpić w formie publicznego obwieszczenia, w innej formie publicznego ogłoszenia zwyczajowo przyjętej w danej miejscowości lub przez udostępnienie pisma w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie właściwego organu administracji publicznej. W u.o.o.ś. przepisem szczególnym jest art. 74 ust. 3, według którego, w dotychczasowym brzmieniu, w przypadku gdy liczba stron postępowania w sprawie wydania DŚU oraz w sprawie uchylenia lub zmiany, stwierdzenia nieważności, stwierdzenia wygaśnięcia DŚU lub wznowienia takiej decyzji przekracza 20, stosuje się wspomniany art. 49 k.p.a. Nowelizacja zmniejsza w tym przypadku liczbę stron postępowania do 10, co ma przyśpieszyć procedurę wydawania DŚU.

Kto jest stroną

1 stycznia 2018 r. (tj. przy okazji nowelizacji, która miała miejsce rok temu) do art. 74 u.o.o.ś. został dodany ust. 3a w następującym brzmieniu „Stroną postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wnioskodawca oraz podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie. Przez obszar ten rozumie się:
1) działki przylegające bezpośrednio do działek, na których ma być realizowane przedsięwzięcie;
2) działki, na których w wyniku realizacji lub funkcjonowania przedsięwzięcia zostałyby przekroczone standardy jakości środowiska;
3) działki znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia, które może wprowadzić ograniczenia w zagospodarowaniu nieruchomości, zgodnie z jej aktualnym przeznaczeniem”.
Tymczasem w uzasadnieniu do najnowszej nowelizacji wskazano, że w wielu przypadkach literalna wykładnia art. 74 ust. 3a pkt 1 u.o.o.ś. prowadziła do sytuacji, w których status strony przysługuje wszystkim podmiotom posiadającym prawo rzeczowe do nieruchomości położonych w znacznej odległości – nawet kilku kilometrów – od terenu planowanej inwestycji, mimo że w sprawie nie zachodzą pozostałe przesłanki do uznania takiej osoby za stronę postępowania. Dla przykładu, gdy inwestycja realizowana jest na rozległej działce, której długość wynosi kilka lub więcej kilometrów, to mimo że przedsięwzięcie jest realizowane na jej fragmencie, liczba stron postępowania w sprawie decyzji środowiskowej w rozumieniu art. 74 ust. 3a pkt 1 u.o.o.ś. jest znaczna, bo odnosi się do wszystkich sąsiednich działek bez względu na usytuowanie planowanego przedsięwzięcia. Zatem mimo że wiele z tak ustanowionych stron nie posiadałoby tego statusu na podstawie art. 28 k.p.a., to omawiany przepis szczególny w sposób nieuzasadniony ten status ustanawiał, co również powoduje zwiększenie kosztów postępowania po stronie inwestora z uwagi na wymóg załączania wypisów z ewidencji gruntów i kopii map ewidencyjnych.
Dlatego najnowsza nowelizacja zmieniła brzmienie art. 74 ust. 3a u.o.o.ś., w którym wprowadzono odległości 100 m od granicy terenu, na którym planuje się realizację przedsięwzięcia, bez względu na podział geodezyjny terenu (granice działek ewidencyjnych), jako podstawowej przesłanki do uznania tego terenu za obszar oddziaływania. Zdaniem ustawodawcy jednocześnie bez zmian pozostają pozostałe przesłanki wymienione w art. 74 ust. 3a (pkt 2 i 3) u.o.o.ś. W założeniu autorów nowelizacji nowe brzmienie przepisów ma nie pozbawić statusu stron postępowania podmiotów legitymujących się prawem rzeczowym do nieruchomości położonych poza 100 m od terenu przedsięwzięcia znajdujących się w strefie przekroczeń standardów jakości środowiska lub w zasięgu znaczącego oddziaływania.
Ten element nowelizacji budzi najwięcej zastrzeżeń. Wbrew intencji ustawodawcy zmieniono nie tylko pkt 1 w ust. 3a, lecz także zdanie pierwsze tego przepisu. Stanowi ono bowiem po nowelizacji, że „Stroną postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wnioskodawca oraz podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie w wariancie zaproponowanym przez wnioskodawcę, z zastrzeżeniem art. 81 ust. 1”.
Zdanie to odnosi się do wszystkich następujących po nim punktów, przy czym w odróżnieniu od dotychczasowego brzmienia po nowelizacji krąg stron postępowania jest wyznaczany dla wariantu zaproponowanego przez wnioskodawcę. Jeżeli uwzględnimy, że wniosek zawiera nie tylko wariant zaproponowany przez wnioskodawcę, ale i racjonalny wariant alternatywny (art. 66 ust. 1 pkt 5 u.o.o.ś.), a organ może na podstawie art. 81 ust. 1 tej ustawy zaproponować inny wariant, co może dotyczy także lokalizacji, to jak należy wówczas wyznaczać krąg stron postępowania, skoro w nowelizacji ustawodawca obszar oddziaływania wiąże nie z przedsięwzięciem (jak przed nowelizacją), ale z wariantem proponowanym przez wnioskodawcę? Pytanie to należy zadać ustawodawcy.

Bez ponownej opinii sanepidu

W dotychczasowym stanie prawnym organy właściwe do wydania DŚU dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco wpływać na środowisko stwierdzają w drodze postanowienia o obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Postanowienie w tej sprawie wydawane jest po zasięgnięciu opinii m.in. organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w przypadku przedsięwzięć wymagających decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1–3, 10–19 oraz 21–24 u.o.o.ś., a także uchwały, o której mowa w art. 72 ust. 1b. Następnie zgodnie z art. 77 ust. 1 pkt 2 u.o.o.ś., jeżeli jest przeprowadzana ocena oddziaływania na środowisko, to organ właściwy do wydania DŚU ma obowiązek zasięgnięcia opinii organu PIS również wtedy, kiedy organ ten wyraził opinię o braku konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania. Nowelizacja znosi obowiązek udziału tego organu w procedurze oceny oddziaływania na środowisko, w przypadku gdy nie stwierdził on konieczności jej przeprowadzenia. Takie rozwiązanie budzi zastrzeżenia. Ocena oddziaływania na środowisko może bowiem dostarczyć dodatkowych informacji, które pozwolą Sanepidowi na odmienne spojrzenie niż na wcześniejszym etapie postępowania.

Odmowa uzgodnienia

Przyjmuje się, że DŚU nie ma charakteru uznaniowego. W przypadku gdy inwestor spełnia wymogi u.o.o.ś., właściwy organ powinien wydać taką decyzję. W dotychczasowym brzmieniu art. 81 ust. 1 u.o.o.ś. stanowił, że jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika zasadność realizacji przedsięwzięcia w wariancie innym niż proponowany przez wnioskodawcę, to organ wskazuje inny wariant.
Zdaniem ustawodawcy określenie zasadność jako okoliczność dająca podstawę do nałożenia na inwestora obowiązku realizacji inwestycji w innym wariancie niż przez niego proponowanym nie stanowi ścisłego kryterium. Nowelizacja zastępuje to określenie sformułowaniem brak możliwości realizacji przedsięwzięcia w wariancie proponowanym przez wnioskodawcę, co ma oznaczać niezgodność z wymogami określonymi w u.o.o.ś., np. brak zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub brak możliwości nałożenia działań, o których mowa w art. 82 ust. 1 pkt 2 u.o.o.ś. w zakresie adekwatnym do stwierdzonej w ocenie oddziaływania na środowisko potrzeby.
Zgodnie ze znowelizowanym art. 81 ust. 1 u.o.o.ś. w takiej sytuacji jak powyżej organ właściwy do wydania DŚU za zgodą wnioskodawcy wskazuje w decyzji spośród wariantów, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5 u.o.o.ś., wariant dopuszczony do realizacji. W przypadku braku możliwości realizacji przedsięwzięcia w tych wariantach oraz w przypadku braku zgody wnioskodawcy na wskazanie w DŚU wariantu dopuszczonego do realizacji, organ odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia.

Zawieszenie i umorzenie

Zgodnie z dodawanym 86d ust. 1 u.o.o.ś. organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na wniosek podmiotu planującego realizację przedsięwzięcia:
  • zawiesza postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,
  • umarza postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach − jeżeli nie zagraża to interesowi społecznemu.
Jeżeli w okresie trzech lat od daty zawieszenia postępowania podmiot planujący podjęcie realizacji przedsięwzięcia nie zwróci się o podjęcie postępowania, to żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane (art. 86d ust. 2 u.o.o.ś.).
Wprowadzany art. 86d u.o.o.ś. stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 98 par. 1 k.p.a., zgodnie z którym postępowanie administracyjne może być zawieszone na wniosek strony, na żądanie której postępowanie to zostało wszczęte, jeżeli nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu. Ustawodawca wskazał, że postępowanie w sprawie DŚU stanowi rozbudowaną procedurę wymagającą precyzyjnego ustalenia stanu faktycznego. W trakcie postępowania inwestor może chcieć jego zawieszenia, a pozostałe strony nie powinny mieć wpływu na rozstrzygnięcie organu w tej sprawie. Jednocześnie nowelizacja przewiduje możliwość umorzenia postępowania w sprawie wydania DŚU na wniosek inwestora z zastrzeżeniem, że nie będzie to zagrażać interesowi społecznemu.
U.o.o.ś. pozostawia rozpatrzenie wniosku o zawieszenie postępowania lub o jego umorzenie uznaniu administracyjnemu, nakładając na organ obowiązek uwzględnienia interesu społecznego.
wAŻNE Jeśli stron w postępowaniu jest więcej niż 10, to zawiadomienie o decyzjach i innych czynnościach organu może nastąpić w formie publicznego obwieszczenia, w innej formie publicznego ogłoszenia zwyczajowo przyjętej w danej miejscowości lub przez udostępnienie pisma w BIP.